---

به‌منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ارقام اصلاح شده و بومی یونجه، 12 رقم یونجه شامل پنج رقم اصلاح شده (کایساری، کدی، رنجر، مسمیر و سی ریور) و هفت رقم بومی (همدانی، قره یونجه، یزدی، تازه کند دیم، شازند، عمو زین‌الدین و رهنانی) از طریق صفات زراعی و نشانگرهای آنزیمی مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد 35 بذر از هر رقم در گلدان‌های مجزا به‌صورت طرح کاملاً تصادفی نامتعادل، کشت شدند. تجزیه واریانس صفات مختلف نشان داد که بین ارقام بومی و اصلاح شده یونجه از لحاظ اکثر صفات اختلاف معنی‌دار وجود ندارد. در مورد آنزیم‌های استراز و پراکسیداز، داده‌ها بر اساس وجود و عدم وجود نوار آنزیمی (1 و 0) در 11 نوار ایزوزیمی پلی‏مورف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. ارقام بومی و اصلاح شده به‌ترتیب با میانگین 246/0 ± 48/0 و 193/0 ±519/0 برای شاخص شانون و میانگین 181/0 ± 327/0 و 148/0± 352/0 برای شاخص تنوع ژنتیکی نی، تفاوت چشمگیری نشان ندادند. بررسی رابطه‏ی بین داده‏های ایزوزیمی و صفات مورد بررسی نشان داد که بین ایزوزیم 4POX- و عملکرد تک بوته تر و خشک در ارقام اصلاح شده ارتباط معنی‏دار وجود دارد.

---

آگاهی از میزان تنوع ژنتیکی و درک روابط موجود بین گونه‎‎‎ها و توده‎های بومی کشور گام مؤثری در راستای حفظ ژرم‎پلاسم گیاهان می‎باشد. در این مطالعه تنوع ‎ژنتیکی درون و بین هفده‌ توده‌ی شوید (Anethum graveolens L.) بومی مناطق مختلف ایران با استفاده از پنج نشانگرISSR  بررسی شد. در مجموع 29 باند چند شکل ایجاد شد. میانگین کل چند شکلی 7/54% بود. بیشترین و کمترین میزان محتوای اطلاعات چندشکل (PIC)، به ترتیب 46/0 در آغازگر (CA)₈G و 4/0 در آغازگر (AG)₈T و میانگین 43/0 بود. بیشترین و کمترین تنوع ژنتیکی بر اساس شاخص‎های درصد مکان‎های ‌ژنی چندشکل به‌ترتیب 07/62 و 10/93، هتروزیگوسیتی مورد انتظار به ترتیب 248/0 و 392/0 و شاخص اطلاعات شانون به ترتیب 360/0 و 567/0 در میان توده‌ی‎‎ اردبیل و توده‌ی‎‎ آذرشهر مشاهده شد. ماتریس عدم ‎تشابه نشان داد که توده‎های ساری و کرمان بیشترین و توده‎های اهواز و نهاوند کمترین فاصله ژنتیکی را داشتند. تقسیم‎بندی تغییرات درون و بین توده‎ها با استفاده از تجزیه واریانس مولکولی نشان داد که 88 درصد کل تغییرات ژنتیکی درون توده‎ها وجود دارد. تجزیه خوشه‎ای بر اساس روش UPGMA ارتباط ضعیف بین فاصله ژنتیکی و فاصله جغرافیایی را در بین توده‎ها نشان داد.

---

این پژوهش به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی 25 ژنوتیپ گندم نان و دوروم دیم با استفاده از 20 جفت آغازگر SSR، انجام شد. از روش CTAB برای استخراج DNA استفاده شد. در مجموع 69 آلل مختلف در تمام ژنوتیپ‏ها تکثیر و شناسایی گردید. تعداد آلل تکثیر شده توسط آغازگرها از 2 آلل (آغازگرهای Xgwm369 و Xcfd40) تا 5 آلل (آغازگر Xbarc54) متغیر بود. میانگین تعداد آلل 45/3 آلل در هر مکان ژنی بود. در این مطالعه بیشترین و کمترین میزان اطلاعات چندشکلی (PIC) به ترتیب مربوط به آغازگرهای Xcfd40، Xcfd168، Xgwm350، Xbarc178 و Xgwm30 بود. ماتریس تشابه بین ژنوتیپ‏های مورد مطالعه با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش UPGMA تشکیل گردید. بر اساس ضرایب تشابه به دست آمده، ارزش‏های تشابه دامنه‏ای از 14/0 تا 86/0 درصد را نشان دادند. بیشترین تشابه ژنتیکی بین ژنوتیپ‏های Seri و Seri82 و کمترین آن بین ژنوتیپ‏های Baviacora و Sita/chil به ترتیب به میزان 86/0 و 14/0 مشاهده شد. تجزیه خوشه‏ای توانست ژنوتیپ‏های گندم بهاره و زمستانه و ژنوتیپ‏های گندم نان و دوروم را از هم تفکیک نماید. با توجه به تنوع ژنتیکی که با استفاده از نشانگرهای SSR به دست آمد، می‏توان از فواصل ژنتیکی بطور مطلوب در برنامه‏های به‌نژادی گندم استفاده کرد.

---

گام اول در برنامه‌های به‌نژادی، تعیین تنوع ژنتیکی مواد اصلاحی است. بررسی تنوع ژنتیکی توتون برای برنامه‌های اصلاحی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی، امری حیاتی بوده و اطلاع از سطح تنوع ژنتیکی در ژنوتیپ‌های توتون برای انتخاب والدین در برنامه‌های اصلاحی از اهمیت زیادی برخوردار است. استفاده از نشانگرهای مولکولی، سبب کاهش مدت زمان اصلاح و هزینه‌های پروژه‌های اصلاحی می‌شود. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی 100 ژنوتیپ گیاه توتون با استفاده از 25 نشانگر ISSR ارزیابی شد. الگوی نواربندی بر اساس وجود و عدم وجود نوارها به‌ترتیب با یک و صفر نشان داده شدند. از تعداد 237 قطعه‌‌ای که درکل ارقام تولید شدند، تعداد 195 قطعه چندشکل بودند و میانگین چند‌شکلی از 4 تا 12 به ازای هر آغازگر متفاوت بود. میانگین درصد چندشکلی تعیین شده در مجموع ژنوتیپ‌های مورد بررسی 10/94 بود. به‌منظور تعیین کارایی نشانگرها، محتوای اطلاعاتی چندشکلی (PIC) و همچنین درصد چندشکلی آن‌ها محاسبه شد. آغازگرهای UBC815، UBC812 و UBC878 با دارا بودن بهترین پارامترهای نشانگری به عنوان بهترین آغازگرها جهت بررسی تنوع ژنتیکی در این تحقیق معرفی شدند. به‌منظور ارزیابی تشابه ژنتیکی بین ارقام، ضرایب تشابه مختلفDice ،Jaccard  و SM محاسبه شده و آزمون تطابق مانتل انجام و دندروگرام براساس ضریب تشابه SM و الگوریتم UPGMA ترسیم شد. ضریب کوفنتیک بدست آمده برابر 9632/0 بود. همه ژنوتیپ‌های مورد بررسی تشکیل دو خوشه‌ی مجزا دادند که بیانگر کارایی بالای آغازگرهای مورد استفاده در تکثیر قطعات مناسب از ژنوم بود. تجزیه به مختصات اصلی نشان داد که سه مولفه اول توانستند در مجموع 65/79 درصد از واریانس کل را توجیه کنند. با توجه به اهداف این تحقیق، می‌توان به این نتیجه رسید که بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های توتون با استفاده از نشانگر ISSR مفید بوده و نشانگر ISSR می‌تواند به عنوان یک سیستم نشانگر مناسب جهت تشخیص تنوع و روابط ژنتیکی در اصلاح این گیاه مورد استفاده قرار گیرد.

---

مطالعه تنوع ژنتیکی در گیاهان دارویی، یکی از اهداف مهم به‌نژادی است. پیشرفت های اخیر در کاربرد واکنش زنجیر­ه­ای پلیمراز، امکان بررسی افراد یک جمعیت را در تعداد مکان‌های ژنی بیشتری از ژنوم فراهم ساخته است و از میان نشانگرهای مولکولی DNA، نشانگرISSR  نیز به طور موفقیت آمیزی در مطالعات مختلف تنوع ژنتیکی گیاهان استفاده شده است. در این پژوهش، تنوع ژنتیکی 43 نمونه از 5 جمعیت کدوتخم­کاغذی و 4 نمونه از 1 جمعیت کدوتنبل کشت شده در کلکسیون دانشگاه شهید بهشتی توسط 12 نشانگر  ISSRبررسی شد. در مجموع 83 نوار قابل امتیاز­دهی  به­دست آمد و میانگین نوارهای تولیدی توسط نشانگرها 91/6 بود و 100 درصد نوار­های قابل امتیاز­دهی چند شکلی نشان دادند. دندروگرام بر اساس ضریب تشابه جاکارد و روش خوشه­بندی CLink (Complete Linkage)، ترسیم گردید و پنج گروه اصلی به­دست آمد. نتایج به دست آمده از گروه­بندی با دو روش تجزیه به مختصات اصلی و تجزیه خوشه­ای نشان داد که گروه­بندی ارایه شده توسط دو روش مزبور با یکدیگر مشابه بودند. ضریب کوفنتیک محاسبه و 97/0 به­دست آمد. در مجموع نتایج نشان داد که برخی از نشانگرهای ISSR استفاده شده در این تحقیق، برای مطالعات آینده تنوع ژنتیکی در گونه Cucurbita pepo  مفید است.

---

بابونه آلمانی با نام علمی (chamomilla Matricaria) گیاهی علفی، یکساله از تیره کاسنی است. بابونه از دیرباز عمدتا به منظور استفاده از اسانس و عصاره آن در صنایع دارویی ،آرایشی و بهداشتی، عطرسازی و چاشنی های غذایی به عنوان ستاره ای در میان گیاهان دارویی مطرح بوده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تنوع ژنتیکی در نه جمعیت بابونه آلمانی با استفاده از نشانگر ملکولی SCoT انجام شد. ده آغازگر SCoT مورد استفاده قرار گرفت، آغازگرها نوارهای چندشکل با الگوی نواری واضح ایجاد کردند. در مجموع 141 نوار ایجاد شد که از این بین 140 نوار (5/96 درصد) چندشکلی نشان دادند. تجزیه خوشه‌ای با استفاده از الگوریتم UPGMA و بر اساس ضریب تشابه جاکارد انجام شد، نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مولفه‌های اصلی توانست نمونه‌های جمعیتی بابونه را به چهار گروه تقسیم نماید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) نشان داد میزان تنوع بین گروهی بیشتر از تنوع درون گروهی است به طوری که 55 درصد تنوع مربوط به تنوع بین گروه‌ها بود. نتایج این پژوهش نشان داد نشانگرهای SCoT در تعیین میزان تنوع ژنتیکی و روابط خویشاوندی نمونه‌های جمعیتی مورد مطالعه بابونه از کارایی بالایی برخوردار هستند.

---