13 نتیجه برای مقدم
مریم احمدی، مصطفی ولیزاده، محمود تورچی، محمد مقدم واحد، حسین محمدزاده جلالی،
دوره 1، شماره 1 - ( 2-1393 )
چکیده
به‌منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ارقام اصلاح شده و بومی یونجه، 12 رقم یونجه شامل پنج رقم اصلاح شده (کایساری، کدی، رنجر، مسمیر و سی ریور) و هفت رقم بومی (همدانی، قره یونجه، یزدی، تازه کند دیم، شازند، عمو زین‌الدین و رهنانی) از طریق صفات زراعی و نشانگرهای آنزیمی مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد 35 بذر از هر رقم در گلدان‌های مجزا به‌صورت طرح کاملاً تصادفی نامتعادل، کشت شدند. تجزیه واریانس صفات مختلف نشان داد که بین ارقام بومی و اصلاح شده یونجه از لحاظ اکثر صفات اختلاف معنیدار وجود ندارد. در مورد آنزیم‌های استراز و پراکسیداز، دادهها بر اساس وجود و عدم وجود نوار آنزیمی (1 و 0) در 11 نوار ایزوزیمی پلیمورف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. ارقام بومی و اصلاح شده به‌ترتیب با میانگین 246/0 ± 48/0 و 193/0 ±519/0 برای شاخص شانون و میانگین 181/0 ± 327/0 و 148/0± 352/0 برای شاخص تنوع ژنتیکی نی، تفاوت چشمگیری نشان ندادند. بررسی رابطهی بین داده‌های ایزوزیمی و صفات مورد بررسی نشان داد که بین ایزوزیم 4POX- و عملکرد تک بوته تر و خشک در ارقام اصلاح شده ارتباط معنیدار وجود دارد.
رباب سلامی، سید ابوالقاسم محمدی، سارا غفاریان، محمد مقدم،
دوره 2، شماره 2 - ( 12-1394 )
چکیده
جو متحمل‌ترین غله در بین غلات نسبت به تنش شوری است و در گستره وسیعی از شرایط آب و هوایی کشت میشود. برای بهبود تحمل گیاهان به تنش شوری، بررسی بیان ژنهای دخیل می‌تواند در شناسایی و تولید ژنوتیپ‌های متحمل موثر باشد. در این مطالعه، برای بررسی تأثیر شوری بر بیان ژنهای Hv TIP2;3 و Hv TIP4;1، (رمزکننده کانالهای پروتئینی در طول غشاها) در ریشه جو، سه ژنوتیپ Clipper (حساس به شوری)، Sahara 3771 (متحمل به شوری) و لاین امیدبخش حاصل از تلاقی ارقام کویر و صحرا (متحمل به شوری)، در سطوح صفر، 100 و 200 میلیمولار NaCl کشت شدند. برای تعیین میزان تغییر بیان این ژن‌ها در سه زمان 24 ساعت، سه روز و سه هفته بعد از اعمال تنش، RNA از نمونههای ریشه استخراج و cDNA سنتز شد. تجزیه واریانس دادهها نشان داد که از نظر بیان ژنهای Hv TIP2;3 و Hv TIP4;1 بین ارقام، سطوح شوری و زمانهای نمونه‌برداری تفاوت معنیداری (05/0 P ≤) وجود نداشت؛ ولی اثر متقابل ژنوتیپ × تنش شوری برای ژن HvTIP2;3 و اثر متقابل ژنوتیپ × زمان نمونه‌برداری برای هر دو ژن مورد مطالعه تفاوت معنیدار (01/0 P ≤) به‌دست آمد. میزان بیان ژن Hv TIP2;3 در سطح شوری 100میلیمولار NaCl، در ژنوتیپ حساس به شوری Clipper افزایش و در ژنوتیپ‌های متحمل کاهش بیان نسبت به شاهد (عدم تنش شوری) نشان داد. مقایسه میانگین ترکیب‌های تیماری ژنوتیپ و زمان نمونه‌برداری برای ژن Hv TIP4;1 در میانگین سطوح شوری نشان داد که میزان بیان این ژن در سه هفته بعد از اعمال تنش شوری، در ژنوتیپ‌های Sahara 3771 و لاین امیدبخش افزایش بیان ولی در ژنوتیپ Clipper کاهش بیان داشت. نتایج این مطالعه ضمن تأیید تاثیر‌پذیری این ژن‌ها در شرایط تنش شوری، تلاش در جهت استفاده کارآمد از این ژن‌ها در گیاه جو در راستای افزایش تحمل به شوری موثر ارزیابی میشود.
بفرین مولایی، محمد مقدم وتحد، سید سیامک علوی کیا، علی بنده حق،
دوره 3، شماره 2 - ( 12-1395 )
چکیده
در این پژوهش نحوه وراثت برخی از صفات زراعی و فیزیولوژیک در نسلهای مختلف حاصل از تالقی دو رقم بم )والد متحمل به خشکی( و آرتا )والد حساس به خشکی( از طریق تجزیه میانگین نسلها در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در سال زراعی 1393-1392 مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دو تکرار صورت پذیرفت. شرایط آبیاری در کرتهای اصلی و نسلهای مورد نظر در کرتهای فرعی قرار گرفتند. اثر متقابل نسل در شرایط آبیاری تنها برای عملکرد دانه معنیدار بود. با توجه به نتایج تجزیه میانگین نسل- ها برای صفات طول سنبله و وزن کاه، مدل سه پارامتری بهترین برازش را نشان داد. در صفت وزن هزار دانه در شرایط تنش کمآبی و وزن بوته در شرایط عادی برای مدل شش پارامتری، کای اسکور غیر معنیدار شد که نشان دهنده کفایت مدل شش پارامتری برای صفت مذکور بود. در سایر صفات، در هر دو شرایط کای اسکور برای مدل شش پارامتری معنیدار بود. برای صفات طول سنبله و مساحت برگ پرچم درجه غالبیت بیشتر از یک و به ترتیب برابر 3/2 و 53/1 بود که وجود پدیدهی فوق غالبیت را در کنترل این صفات نشان داد. وزن کاه در شرایط عادی، مساحت برگ پرچم و وزن هزار دانه در شرایط کم- آبی دارای وراثت پذیری عمومی باال بودند. برآورد وراثت پذیری خصوصی برای همه صفات پایین بود. این نتایج لزوم بهره برداری از اثرات غالبیت ژنی را در برنامه های بهنژادی گندم در صورت فراهم شدن شرایط تولید واریته هیبرید گوشزد می- کند
رضا درویش‌زاده، میر جواد وسوی اندزقی، امیر فیاض مقدم، حسین عباسی هولاسو، سید رضا علوی،
دوره 3، شماره 2 - ( 12-1395 )
چکیده
به منظور بررسی توارثپذیری و نحوه عمل ژن برای صفات کمی مهم در توتون شرقی، تالقی بین دو ژنوتیپ 10-16 Basma و SPT406 با رقم 31. S Basma در سال زراعی 89-88 انجام گرفت. والدین همراه با نسلهای F1 ،F2 ،BC1 و BC2 حاصل از تالقی در شرایط مزرعه و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار برای صفات ارتفاع بوته، طول برگ، عرض برگ، تعداد برگ قابل برداشت، تعداد میانگره، قطر بوته و عملکرد در هر بوته ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها نشان داد که میانگین مربعات نسلها برای تمامی صفات بجز قطر بوته معنیدار است. لذا تجزیه میانگین نسلها جهت برآورد آثار ژن با استفاده از آزمون مقیاس وزنی و کای اسکوئر برای صفات معنیدار انجام گرفت. کای اسکوئر مدل ساده سه پارامتری افزایشی- غالبیت برای تالقیها معنیدار بود که حاکی از حضور اثرات متقابل غیرآللی در توارث این صفات است. سپس مدل شش پارامتری برازش یافت و بهترین مدل برای هر تالقی انتخاب گردید. برای صفات ارتفاع، طول برگ، عرض برگ، تعداد برگ و تعداد میانگره علیرغم معنیدار شدن اثرات ژنتیکی افزایشی و غالبیت، مقدار بسیار باالی اثر غالبیت و حضور اثر متقابل غالبیت در غالبیت در مقایسه با اثرات افزایشی حاکی از اهمیت بیشتر اثرات ژنتیکی غیر افزایشی و توارث پیچیده این صفات است. لذا انتخاب در نسلهای اولیه برای این صفات موفقیتآمیز نخواهد بود. با این حال، در رابطه با عملکرد، اثرات ژنتیکی افزایشی نقش پررنگتری را ایفا مینمایند، به این لحاظ به نظر میرسد که انتخاب در نسلهای اولیه برای این صفت امیدوارکننده خواهد بود.
سهیلا شایان، محمد مقدم واحد، مجید نوروزی، سید ابوالقاسم محمدی، محمود تورچی، بفرین مولایی،
دوره 4، شماره 2 - ( 12-1396 )
چکیده
تنش خشکی از عوامل کاهش دهنده عملکرد در سطح جهان محسوب میشود. با توجه به اینکه گندم بیشتر در نواحی نیمه خشک کشت میشود، امروزه توجه زیادی به ایجاد ارقام متحمل به تنش خشکی معطوف شده است. در این پژوهش نحوه وراثت برخی از صفات زراعی و فیزیویولوژیکی در نسلهای مختلف حاصل از تلاقی دو رقم ارگ (والد متحمل به خشکی) و مغان 3 (والد حساس به خشکی) در شرایط مزرعه از طریق تجزیه میانگین نسلها در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در سال زراعی 193-1392 مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دو تکرار صورت پذیرفت. شرایط آبیاری در کرتهای اصلی و نسلهای مورد مطالعه در کرتهای فرعی قرار گرفتند. پس از گردهافشانی به منظور اعمال تنش کمآبی، قطع آبیاری تا انتهای فصل برای کرتهای واجد تنش صورت گرفت. در تجزیه واریانس اختلاف معنیداری در بین نسلهای مختلف از نظر صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، تعداد پنجه بارور، میزان کلروفیل برگ، دمای برگ، تعداد روز تا رسیدگی، وزن سنبله، وزن کاه، بیوماس، عملکرد دانه و شاخص برداشت مشاهده شد. اثر متقابل نسل در شرایط آبیاری تنها برای عملکرد دانه معنیدار بود. بعد از تجزیه میانگین نسلها در دو شرایط عادی و تنش خشکی، کای اسکور مدل سه پارامتری برای کلیه صفات مورد مطالعه معنیدار بود که حاکی از حضور اثرات متقابل غیر آللی در وراثت این صفات بود. دامنه وراثت پذیری عمومی و خصوصی برای صفات مورد مطالعه به ترتیب در شرایط عادی 946/0-502/0 و 429/0-244/0 و در شرایط تنش کمآبی 951/0-653/0 و 377/0-221/0 به دست آمد. متوسط درجه غالبیت برای کلیه صفات مورد مطالعه در هر دو شرایط عادی و تنش کمآبی بیشتر از یک بود که وجود پدیده فوق غالبیت را در کنترل این صفات نشان داد و مقدار پایین وراثت پذیری خصوصی را توجیه کرد. در هر دو شرایط، واریانس غالبیت بزرگتر از واریانس افزایشی برای تمامی صفات بود. این نتایج لزوم بهرهبرداری از اثرات غالبیت ژنی در برنامههای اصلاحی گندم در صورت فراهم شدن تولید واریتههای هیبرید یا انجام گزینش در نسلهای تفرق پیشرفته را نشان می‌دهد هر چند که به علت مشکل انتقال گرده، تولید واریته های هیبرید در گندم در سطح محدودی صورت می گیرد.
آرش سلامی، محمدهادی پهلوانی، خلیل زینلی نژاد، محسن اسماعیل زاده مقدم،
دوره 5، شماره 1 - ( 6-1397 )
چکیده
جمع‌آوری و نگهداری ژرم‌پلاسم، بخصوص توده‌های بومی گونه‌های مهم زراعی و سازمان‌دهی اطلاعات مربوط به آنها، علاوه بر تداوم استفاده از آنها موجب کاهش خطر فرسایش ژنتیکی آنها میگردد. در این مطالعه توده‌های بومی گندم نان ایرانی جهت بررسی الگوی تنوع ژنتیکی، با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و نشانگر مولکولی آی‌اس‌اس‌آر مورد ارزیابی قرار گرفتند. از نظر صفات ارتفاع، طول سنبله، طول ریشک، تعداد گره‌های سنبله، تعداد دانه در سنبله، طول برگ و وزن دانه تفاوت قابل‌توجهی بین توده‌های بومی وجود داشت. همچنین در برخی از توده‌ها مثل خرم‌آباد و اردبیل تنوع درون جمعیتی برای برخی از خصوصیات به‌ویژه ارتفاع و طول ریشک قابل‌مشاهده بود. در بررسی توده‌ها از نظر نشانگرهای آی‌اس‌اس‌آر، در مجموع 99 نوار نمره‌دهی شد که 78 نوار چندشکل بودند. درصد چندشکلی با میانگین 81.88 درصد از 53.33 درصد برای آغازگر 4 تا 100 درصد برای آغازگرهای ISSR-9، ISSR-14، ISSR-5 و ISSR-7 متغیر بود. متوسط میزان اطلاعات چندشکلی برای توده‌ها 0.3 محاسبه شد. نتایج این مطالعه نشان داد که تنوع درون جمعیت قابل‌توجهی برای توده‌های بومی گندم خرم‌آباد، مراغه و تربت‌حیدریه از نظر نشانگرهای آی‌اس‌اس‌آر وجود داشت در حالی‌که برای توده‌های خوی، اهواز، اصفهان، مشهد، ارومیه، شیراز و اردبیل تنوع ناچیزی مشاهده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که بین و درون توده‌های بومی گندم ایرانی تنوع ژنتیکی با درجات متفاوتی وجود دارد و از این توده‌ها می‌توان به عنوان جمعیت پایه برای استخراج لاین‌های خالص استفاده نمود.
سیده مینو میرعرب رضی، رضا شیرزادیان خرم آباد، حسین صبوری، بابک ربیعی، حسین حسینی مقدم،
دوره 6، شماره 1 - ( 6-1398 )
چکیده
شوری یک عامل محدود کننده مهم در تولید بیشتر گیاهان و از جمله برنج است. با توجه به محدود بودن سطح زیر کشت، شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش‌های محیطی و به‌ویژه شوری از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از اجرای این پژوهش، بررسی تنوع ژنتیکی بین 114 لاین نوترکیب حاصل از تلاقی ارقام طارم محلی × خزر تحت شرایط بدون تنش و تنش شوری هشت دسی زیمنس بر متر در مرحله رشد زایشی در قالب طرح کاملا تصادفی بود. تجزیه واریانس مرکب صفات نشان داد که اختلاف بین لاین‌ها برای تمامی صفات معنیدار بود. بررسی ضرایب تغییرات ژنوتیپی نیز نشان داد که بیشترین تنوع ژنتیکی در بین لاین‌های نوترکیب مورد مطالعه مربوط به صفات تعداد خوشه در بوته بود و در مقابل، صفات تعداد روز تا 50 درصد گلدهی کمترین تنوع ژنتیکی را در بین این لاین‌ها نشان دادند. در شرایط بدون تنش و تنش بالاترین همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی عملکرد دانه با تعداد دانه پر دربوته مشاهده شد. براساس تجزیه خوشه‌ای عملکرد دانه‌ی لاین‌ها در شرایط نرمال، ژنوتیپ‌ها به چهار دسته و در شرایط شوری به سه دسته گروه‌بندی شدند. لاین‌های مربوط به گروه سوم در هر دو شرایط از میانگین بالاتری نسبت به میانگین کل برخوردار بودند. در مجموع، نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل توجهی بین لاین‌های مورد مطالعه از نظر تحمل به شوری وجود دارد و می‌توان از این تنوع در برنامههای اصلاحی بعدی استفاده کرد. بر این اساس، لاین‌های 83، 81، 56، 39، 37 و 89 حساس‌ترین و لاین‌های 107، 101، 16، 100، 84، 98، 47، 32، 14، 29، 95، 63، 5، 49، 92 و 10 متحمل‌ترین لاین‌ها به تنش شوری بودند و عملکرد و اجزای عملکرد بالاتری داشتند. لاین‌های متحمل مستقیماً جهت کشت در مزارع شور و یا جهت انتقال تحمل به شوری به ارقام تجاری از طریق برنامههای اصلاحی آینده پیشنهاد می‌شوند.
بتول قیطرانی، جواد عرفانی مقدم، آرش فاضلی،
دوره 6، شماره 2 - ( 12-1398 )
چکیده
انجیر (.LFicus carica ) یکی از مهمترین گونه های میوه، متعلق به خانواده موراسه (Moraceae) است و به‌طور گسترده ای در ایران گسترش یافته است. در این مطالعه، تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ‌های انجیر که از شش منطقه مختلف استان ایلام جمع‌آوری شده بودند بر اساس نشانگرهای RAPD و ISSR بررسی شد. در مجموع 73 و 29 آلل به ترتیب از 14 آغازگر RAPD (با اندازه 350 تا 2500 جفت باز) و 5 آغازگر ISSR (با اندازه 150 تا 2500 جفت باز) به دست آمد. تعداد آلل‌های مشاهده شده برای آغازگرهای RAPD از 1 (OPA-03) تا 9 (OPA-09 و UBC-429) با میانگین 5.21 آلل در هر مکان به‌دست آمد. همچنین تعداد آلل‌های مشاهده شده برای آغازگر ISSR از 3 (UBC-807) تا 8 (UBC-810 و UBC-414) با میانگین 5.8 آلل در مکان ثبت شد. بیشترین و کمترین مقدار شاخص شانون (I) به‌ترتیب متعلق به آغازگرهای UBC-429 (2.18) و OPA-03 (0.12) بود. ضریب همبستگی ژنتیکی جاکارد در بین ژنوتیپ‌ها بر اساس داده‌های RAPD از 0.12 تا 0.73 و برای داده‌های ISSR از 0.07 تا 1 ثبت شد. تجزیه خوشه ای با روش UPGMA بر اساس داده های نشانگرهای RAPD و ISSR، ژنوتیپ ها را در فاصله ژنتیکی 0.45، به شش گروه اصلی تقسیم کرد. نتایج کلی نشان داد تنوع ژنتیکی بالایی در بین ژنوتیپ‌های انجیر وجود دارد که در طبقه‌بندی، استفاده از منابع ژنتیکی و برنامههای بهنژادی انجیر اهمیت دارد.
مریم طهماسب عالی، رضا درویش زاده، امیر فیاض مقدم،
دوره 7، شماره 1 - ( 6-1399 )
چکیده
در یک برنامه اصلاحی اطلاع از نحوه عمل ژن‌ها مهم میباشد چرا که اطلاعات در این زمینه به محقق در طراحی برنامههای تلاقی و انتخاب مؤثر کمک می‌نماید. در این پژوهش، ارزش اصلاحی صفات مختلف زراعی در توتون‌های شرقی تحت تنش گل‌جالیز با استفاده از بهترین پیش‌بینی نااُریب خطی (BLUP) برآورد شد. برای این منظور 89 ژنوتیپ توتون شرقی بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط بدون علف‌هرز گل‌جالیز (نرمال) و تنش گل‌جالیز طی دو سال زراعی مورد بررسی قرار گرفتند. تنش گل‌جالیز از طریق اختلاط 06/0 گرم بذر گل‌جالیز با خاک گلدان اعمال شد. ژنوتیپ C.H.T.209.12e × F.K.40-1 عملکرد بالایی در هر دو شرایط نرمال و تنش گل‌جالیز داشت و از نظر شاخص تحمل و پایداری عملکرد نیز جزو ژنوتیپ‌های مطلوب بود. ژنوتیپ Rustica برترین ژنوتیپ از نظر ارزش اصلاحی اکثر صفات مورد مطالعه در هر دو شرایط نرمال و تنش گل‌جالیز بود. در تجزیه خوشه‌ای بر اساس ارزش اصلاحی صفات، ژنوتیپ‌های توتون در هریک از شرایط نرمال و تنش گل‌جالیز به ترتیب در 6 و 5 گروه تقسیم شدند؛ به طوری که توزیع ژنوتیپ‌ها در گروه‌ها بسته به شرایط متفاوت بود. بالاترین وراثت‌پذیری در شرایط نرمال در وزن تر ریشه و در شرایط تنش گل‌جالیز در صفت وزن تر برگ مشاهده شد. نتایج بررسی نشان داد ژنوتیپی که عملکرد اقتصادی خوبی دارد ممکن است ارزش اصلاحی آن کم باشد. بنابراین در نظر گرفتن اطلاعات ارزش اصلاحی در کنار میانگین فنوتیپی صفات می‌تواند کارایی برنامههای اصلاحی را افزایش دهد.
جمال رحیمی درآباد، ورهرام رشیدی، حسین شهبازی، محمد مقدم واحد، ابراهیم خلیل وند،
دوره 7، شماره 2 - ( 12-1399 )
چکیده
به‌منظور تعیین وراثت‌پذیری و پارامترهای ژنتیکی برخی صفات زراعی در ارقام جو، بذور F1 حاصل از تلاقی نیمه‌دی‌آلل 7 × 7 به همراه والدین در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار و تحت شرایط بدون تنش و تنش‌های شوری 8 و 12 دسی‌زیمنس بر متر ارزیابی شدند. تجزیه ژنتیکی به روش هیمن و روش دوم در مدل ثابت گریفینگ انجام شد. شیب‌خط رگرسیون Wr روی Vr در هر سه شرایط، اختلاف معنیداری با یک نشان نداد، اما با صفر اختلاف معنیداری نشان داد که نشان‌دهنده کفایت مدل افزایشی– غالبیت برای این صفات است. وراثت‌پذیری عمومی صفات بالا (9/0-7/0) و وراثت‌پذیری خصوصی صفات متوسط به بالا (8/0-4/0) بود. نتایج نمودارهای رگرسیونی نشان داد که والد افضل دارای بیشترین آلل غالب بود. معنیدار بودن جزء ژنتیکی a، در بیشتر صفات نشان‌دهنده نقش اثرهای افزایشی ژن در کنترل صفات بود. جزء ژنتیکی b در بیشتر صفات معنیدار بود که نشان‌دهنده حضور اثرهای غالبیت ژنی در کنترل صفات است. برآورد توزیع آلل‌های مثبت و منفی در والدین نشان داد مقدار این نسبت در کلیه صفات (به‌جز وزن دانه در سنبله تحت تنش 12 دسی‌زیمنس بر متر) کمتر از 25 درصد بود که نشان‌دهنده عدم تقارن در توزیع آلل‌های مثبت و منفی در بین والدین است. بر اساس اثرات ترکیب‌پذیری عمومی در شرایط شوری، رقم کویر آلل‌های مطلوبی برای صفات ارتفاع بوته، وزن دانه در سنبله و وزن صددانه را دارا میباشد و می‌تواند به‌عنوان یک والد عمومی در برنامههای بهنژادی به‌کار برده شود. برآورد وراثت‌پذیری عمومی و خصوصی بالا برای بیشتر صفات گویای امیدبخش بودن این مواد ژنتیکی برای بهنژادی تحت شرایط نرمال و تنش شوری بود.
عبدالکریم طهماسبی، رضا درویش‌زاده، امیر فیاض مقدم، اسماعیل قلی نژاد، حسین عبدی،
دوره 8، شماره 2 - ( 12-1400 )
چکیده
انتخاب ژنوتیپ ها بر اساس صفات چندگانه، موضوعی اساسی و بخش مهمی از فرآیند به نژادی گیاهی میباشد. در پژوهش حاضر، کارایی شاخص های گزینش بر اساس صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی برای بهبود عملکرد دانه در کنجد مورد مطالعه قرار گرفت. ارزیابی فنوتیپی 25 توده بومی کنجد در قالب طرح کاملاً تصادفی با 10 تکرار تحت شرایط ارومیه در سال 1396 انجام شد. نتایج نشان داد که همبستگی های فنوتیپی و ژنوتیپی بین عملکرد دانه و صفات تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد شاخه های جانبی، دمای برگ، شاخص سطح برگ و وزن بیولوژیک، مثبت و معنی دار بود. با تجزیه رگرسیون، صفات تعداد کپسول و تعداد شاخه های جانبی به عنوان متغیرهای علّت ردیف اول و صفات وزن بیولوژیک، شاخص برداشت، شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته و کلروفیل به عنوان متغیرهای علّت ردیف دوم شناسایی شدند. جهت به‌دست آوردن شاخص های گزینشی از دو روش بهینه و پایه و نیز از ده بردار مختلف از ارزش های اقتصادی صفات استفاده شد. بردارها بر اساس اطلاعات تجزیه همبستگی، رگرسیون، علیت و وراثت پذیری صفات بودند. شاخص های سوم و چهارم که در آن ها متغیرهای علّت ردیف اول وارد مدل شده بودند، سودمندی نسبی بالایی نشان دادند و از نظر این دو شاخص توده های شماره 12، 17، 18 و 19 به عنوان مطلوب ترین توده ها شناسایی شدند. در نهایت پیشنهاد می گردد که کارایی این شاخص ها در شرایط مزرعه نیز مورد ارزیابی قرار گیرد.
کاوه صادقی، محمدهادی پهلوانی، محسن اسماعیل‌زاده مقدم، خلیل زینلی‌نژاد،
دوره 8، شماره 2 - ( 12-1400 )
چکیده
شناسایی شاخص های انتخاب مهمترین مرحله یک پروژه اصلاحی است که با هدف بهبود عملکرد دانه صورت میگیرد. تعریف شاخص انتخاب معمولاً با ارزشیابی متغیرها در روشهای آماری چندمتغیره انجام می شود. در پژوهش حاضر ارتباط بین عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ‌های گندم نان با روشهای آماری چندمتغیره صورت گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال زراعی 98-1397 اجرا گردید. ده رقم تجاری گندم نان به‌همراه نتاج حاصل از تلاقی مستقیم و معکوس آنها در یک آرایش دی آلل از نظر صفات مورفولوژیکی، فنولوژیکی به‌ویژه عملکرد دانه و اجزای آن مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی نشان داد که بین عملکرد دانه و صفات طول سنبله، وزن سنبله، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزاردانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری در سطح احتمال 1 درصد وجود داشت. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون گام به گام، صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله اصلی و وزن سنبله اصلی به‌ترتیب وارد مدل رگرسیونی شده و در مجموع 98 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، عملکرد بیولوژیک بالاترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت. پس از عملکرد بیولوژیک، بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه مربوط به صفت وزن سنبله اصلی بود. همچنین با در نظر گرفتن مقادیر ویژه بزرگتر از یک در تجزیه به عامل ها، 8 عامل پنهانی شناسایی شد که در مجموع 75.18 درصد از تغییرات داده ها را توجیه نمودند. به‌طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و وزن سنبله نسبت به سایر صفات می‌توانند به‌عنوان شاخص‌های مناسب در برنامههای اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا در شرایط مزرعه مورد استفاده قرار گیرند. همچنین ژنوتیپ‌های گنبد♀ × احسان♂ و احسان از بیشترین ارزش برای صفات مورد بررسی برخوردار بودند که در تحقیقات به نژادی آینده می توان از آن ها استفاده کرد.
مریم ابراهیمی، رضا درویش زاده، امیر فیاض مقدم،
دوره 10، شماره 1 - ( 6-1402 )
چکیده
حفظ امنیت غذایی از اولویت‌های اساسی هر کشوری محسوب میگردد که در سایه توسعه و معرفی ارقام زراعی جدید، پر محصول و مقاوم به تنش‌ها حاصل میشود. ذرت با توجه به گستره مصرف؛ تغذیه انسان، تغذیه دام و طیور و استفاده‌های صنعتی، از اهمیت خاصی در برنامههای توسعه کشاورزی در راستای تأمین امنیت غذایی برخوردار است. برای بهبود صفت پیچیده که توارثپذیری پایینی دارد، از انتخاب غیرمستقیم توسط صفات دیگر و یا شاخص مناسب توسعه‌یافته بر اساس چند صفت می‌توان استفاده نمود. در این پژوهش 86 ژنوتیپ ذرت در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار، تحت دو شرایط نرمال و تنش شوری کشت شدند. در مرحله‌ی 8 برگی تنش شوری معادل dS/m 8 به گیاهان گروه تیمار اعمال گردید. اندازه‌گیری صفات از مرحله‌ی تاسل‌دهی تا رسیدگی فیزیولوژیک انجام گرفت. جهت انتخاب ژنوتیپ‌های مطلوب چهار شاخص انتخاب، اسمیت- هیزل، پسک- بیکر، بریم و رابینسون محاسبه شد. بر مبنای شاخص انتخاب اسمیت- هیزل که به‌عنوان شاخص برتر با بالاترین کارایی انتخاب (ΔH) در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری بود، ژنوتیپ R59 در شرایط نرمال و ژنوتیپ 6*/88 در شرایط تنش شوری به‌عنوان ژنوتیپ‌های برتر معرفی شدند. با توجه به کاهش بارندگی و به‌تبع آن کاهش کیفیت و شور شدن آب و خاک، ژنوتیپ 6*/88 به‌عنوان یک ژنوتیپ مطلوب جهت توسعه ارقام هیبرید برای پشت سر گذاشتن چالش فوق قابل توصیه میباشد.
