خدیجه موسی خلیفانی، رضا درویش زاده، مسعود ابرین بنا، آرام نوری،
دوره 5، شماره 2 - ( 12-1397 )
چکیده
آفتابگردان (.Helianthus annuus L) یک محصول مهم زراعی میباشد که روغن آن ارزش غذایی و اقتصادی بالایی دارد. پوسیدگی پایه‌‌ی ساقه که توسط قارچ‌‌های Sclerotinia sclerotiorum و S. minor ایجاد میشود، یکی از بیماریهای مهم و مخرّب آفتابگردان است. استفاده از ارقام مقاوم به عنوان مهمترین و موثرترین روش برای کنترل بیماری در نظر گرفته میشود. در پژوهش حاضر، ارتباط و پیوستگی بین 30 جفت نشانگر ریزماهواره با مقاومت به سه جدایه S. sclerotiorum و سه جدایه S. minor در 100 لاین آفتابگردان با استفاده از نرم‌‌افزارهای Structure و Tassel مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس 30 جفت نشانگر ریزماهواره مورد استفاده در این مطالعه، ساختار ژنتیکی جمعیت به دو زیر جمعیت (2=K) تقسیم گردید که نتایج حاصل از رسم بارپلات نیز مؤید آن بود. در تجزیه ارتباط با استفاده از نرمافزار TASSEL از طریق دو روش GLM و MLM ، به ترتیب 14 و 12 نشانگر SSR شناسایی شد که ارتباط معنیداری با نواحی ژنومی کنترل کننده مقاومت به بیماری داشتند و تغییرات قابل توجهی از صفت را توجیه نمودند. شناسایی نشانگرهای مشترک مانند نشانگر ORS617 برای جدایه‌‌های M1 از گونه S.minor و J1 از گونه S.sclerotiorum میتواند ناشی از اثرات پلیوتروپی یا پیوستگی نواحی ژنومی دخیل در کنترل مقاومت به این جدایه‌‌ها باشد. به دلیل اینکه این نشانگرها گزینش همزمان مقاومت به چندین جدایه قارچی را امکان‌‌پذیر می‌‌سازد، در برنامههای بهنژادی آفتابگردان جهت انتخاب به کمک نشانگر (MAS) و تولید ارقام مقاوم به بیماری اهمیت اساسی دارد.
رویا زیرک، علی سلیمانی، مهرشاد زین‌العابدینی، حمید حاتمی ملکی، عزیزاله خیری،
دوره 5، شماره 2 - ( 12-1397 )
چکیده
در این تحقیق تنوع ژنتیکی تعداد 30 ژنوتیپ سنجد متعلق به زیستگاه‌‌های استان آذربایجان شرقی (مناطق تبریز، مراغه و ملکان) با استفاده از نشانگرهای مرفولوژیکی و ملکولی AFLP ارزیابی شد. نتایج آماره‌‌های توصیفی صفات کمی و کیفی بیانگر وجود تنوع در ژرم پلاسم مورد ارزیابی بود. با استفاده از الگوریتم UPGMA بر پایه صفات کمی و کیفی، ژنوتیپها در 5 گروه قرار گرفتند. در گروه اول بیشتر ژنوتیپهای منطقه مراغه و در گروه سوم بیشتر ژنوتیپهای منطقه تبریز قرار گرفتند. از تعداد 14 ترکیب آغازگر EcoRI-MseI برای انگشت‌‌نگاری ژنوتیپها استفاده شد و در مجموع تعداد 439 نوار چند شکل تکثیر شد. براساس معیار تشابه جاکارد، کمترین شباهت ژنتیکی (25 درصد) بین ژنوتیپهای 19 (منطقه ملکان) و 27 (منطقه مراغه) مشاهد شد. نتایج تجزیه به مختصات اصلی بیانگر پوشش ژنومی مناسب نشانگرهای AFLP انتخاب شده در این مطالعه بود. بیشترین مقدار محتوای اطلاعات چندشکل (0.83 درصد) مربوط به ترکیب آغازگری MTTT-EGA و کمترین مقدار آن (0.33 درصد) مربوط به ترکیب آغازگری MGT- ETA بود. تجزیه خوشهای با استفاده از دادههای ملکولی ژنوتیپها را در 3 گروه قرار داد. بر این اساس توده‌‌هایی با توزیع مناطق جغرافیایی مشابه در کنار هم قرار نگرفتند، لیکن گروه‌بندی بر اساس صفات مرفولوژیکی کمی و کیفی تا حدود زیادی با توزیع جغرافیایی ژنوتیپها همخوانی نشان داد. این نتایج بر اساس نظریه تکامل همگرا و تا حدودی بدلیل تکثیر غیرجنسی سنجد از ژنوتیپهای مادری محدود و توزیع آنها در مناطق جغرافیایی مورد مطالعه، قابل تفسیر میباشد.
سیده زهرا حسینی، احمد اسماعیلی، سید سجاد سهرابی،
دوره 5، شماره 2 - ( 12-1397 )
چکیده
خشک‌سالی یکی از عوامل مهم محدودکننده تولید در جهان است و کاربرد روشهای بهنژادی یک راهکار اساسی در تولید ارقام متحمل و سازگار به تنش خشکی میباشد. به‌منظور بررسی و تعیین مؤثرترین شاخص‌های تحمل به تنش و شناسایی ژنوتیپهای متحمل به تنش خشکی، 15 ژنوتیپ گلرنگ، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط (تنش کم‌آبیاری و بدون تنش)، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنیداری بین ژنوتیپها از نظر صفات مورد مطالعه، شاخص‌های مقاومت به تنش و نیز عملکرد در دو شرایط محیطی تنش و بدون تنش وجود دارد. همبستگی مثبت و معنیداری بین عملکرد دانه در شرایط تنش با شاخص تحمل تنش میانگین هارمونیک و شاخص میانگین هندسی بهره‌وری برآورد شد و نشان داد که این شاخص‌ها برای تعیین ژنوتیپهای متحمل به خشکی مناسب میباشند. بین شاخص‌های حساسیت به تنش و شاخص تحمل با عملکرد دانه در شرایط تنش هیچ رابطه معنیداری دیده نشد، بنابراین این شاخص‌ها برای شناسایی ژنوتیپهای متحمل به خشکی مناسب نبودند. در مجموع با استفاده از نمودار پراکنش سه‌بعدی، تجزیه به مؤلفه‌های اصلی و تجزیه بای‌پلات، دو ژنوتیپ 6 (Syrian) و 8 (Kino-76) بهعنوان متحمل‌ترین ژنوتیپها برای شرایط تنش خشکی و پر عملکردترین ژنوتیپها برای شرایط بدون تنش انتخاب شدند.
سیده زهرا حسینی، بهروز شیران، محمدعلی ابراهیمی،
دوره 5، شماره 2 - ( 12-1397 )
چکیده
رابطه فیلوژنتیک بین 12 گونه وحشی Prunus، یک رقم زراعی بادام و یک رقم هلو، با استفاده از توالی‌‌های ناحیه ITS1-5.8S rDNA-ITS2 هسته و ناحیه DNA trnL کلروپلاستی و با روشهای حداکثر شباهت و نزدیک‌ترین همسایگی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از دادههای ITS در این پژوهش تنها توانست گونههای مورد مطالعه Prunus را به دو گروه تقسیم کند اما در تفکیک بخش‌ها از یکدیگر کارایی لازم را نداشت. گونه P. tenella نسبت به سایر گونههای مورد مطالعه، در فاصلۀ ژنتیکی دورتری قرار گرفت و به نظر می‌رسد این گونه به Amygdalus تعلق ندارد. همچنین با استفاده از دادههای ITS میتوان گزارش نمود، Prunus مونوفیلتیک میباشد. فواصل ژنتیکی برای هرجفت از گونهها مشخص شد و میانگین فاصلۀ ژنتیکی در بین گونهها تنها کمترین فاصلۀ ژنتیکی را در داخل جنس نشان می‌‌دهد. بر اساس نتایج این تحقیق میتوان Prunus را بصورت تک جنس گزارش نمود و با توجه به شباهت بسیار زیاد ناحیۀ trnL در گونههای وحشی بادام، احتمالاً جد مادری Prunus یکی بوده و trnL نشانگر خوبی برای جداسازی گونههای موجود در بادام نیست.
فرانک خان ماکو، سید ابوالقاسم محمدی، رباب سلامی، سعید اهری زاد،
دوره 5، شماره 2 - ( 12-1397 )
چکیده
بیماریهای قارچی به خصوص زنگ‌های زرد و قهوه‌ای باعث کاهش عملکرد گندم در ایران و جهان میشوند. در این مطالعه، تنوع ژنتیکی 20 رقم گندم نان با پاسخ متفاوت به زنگ‌های قهوه‌ای و زرد با استفاده از آغازگرهای طراحی شده براساس نواحی حفاظت شده ژنهای مقاومت به بیماری بررسی شد. الگوی نواری نشانگرهای چند شکل به صورت غالب امتیازدهی و تعداد نوار تکثیر شده و درصد چند شکلی تعیین گردید. علاوه بر این، برای هر ترکیب آغازگری، پارامترهای محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC) و شاخص نشانگر (MI) محاسبه شد. از مجموع 11 ﺁغازگر منفرد و جفت، پنج ترکیب ﺁغازگری به همراه یک آغازگر منفرد تکثیر مناسب و قابل امتیازدهی تولید کردند. حداکثر و حداقل میانگین PIC به ترتیب مربوط به آغازگر LLOOP-1 و جفت آغازگر H2016-H2020 با میزان 0.50 و 0.28 بود. جفت آغازگرهای H2016-H1146 و H2016-H2020 با میانگین 4.80 و 2.84 به ترتیب حداکثر و حداقل MI را داشتند. تجزیه خوشهای براساس الگوریتم Neighbor-Joining و ضریب فاصله تکاملی P-distance، ارقام مورد مطالعه را به چهار گروه منتسب کرد و این گروه‌بندی با پاسخ به زنگ زرد ارقام مطابقت داشت. در تجزیه به بردارهای اصلی، پراکنش ارقام براساس دو بردار اصلی اول، چهار گروه حاصل از تجزیه خوشهای را تأیید کرد.
سیده مینو میرعرب رضی، رضا شیرزادیان خرم آباد، حسین صبوری، بابک ربیعی، حسین حسینی مقدم،
دوره 6، شماره 1 - ( 6-1398 )
چکیده
شوری یک عامل محدود کننده مهم در تولید بیشتر گیاهان و از جمله برنج است. با توجه به محدود بودن سطح زیر کشت، شناسایی ژنوتیپهای متحمل به تنش‌های محیطی و به‌ویژه شوری از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از اجرای این پژوهش، بررسی تنوع ژنتیکی بین 114 لاین نوترکیب حاصل از تلاقی ارقام طارم محلی × خزر تحت شرایط بدون تنش و تنش شوری هشت دسی زیمنس بر متر در مرحله رشد زایشی در قالب طرح کاملا تصادفی بود. تجزیه واریانس مرکب صفات نشان داد که اختلاف بین لاین‌ها برای تمامی صفات معنی‌دار بود. بررسی ضرایب تغییرات ژنوتیپی نیز نشان داد که بیشترین تنوع ژنتیکی در بین لاین‌های نوترکیب مورد مطالعه مربوط به صفات تعداد خوشه در بوته بود و در مقابل، صفات تعداد روز تا 50 درصد گلدهی کمترین تنوع ژنتیکی را در بین این لاین‌ها نشان دادند. در شرایط بدون تنش و تنش بالاترین همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی عملکرد دانه با تعداد دانه پر دربوته مشاهده شد. براساس تجزیه خوشهای عملکرد دانه‌ی لاین‌ها در شرایط نرمال، ژنوتیپها به چهار دسته و در شرایط شوری به سه دسته گروه‌بندی شدند. لاین‌های مربوط به گروه سوم در هر دو شرایط از میانگین بالاتری نسبت به میانگین کل برخوردار بودند. در مجموع، نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل توجهی بین لاین‌های مورد مطالعه از نظر تحمل به شوری وجود دارد و میتوان از این تنوع در برنامههای اصلاحی بعدی استفاده کرد. بر این اساس، لاین‌های 83، 81، 56، 39، 37 و 89 حساس‌ترین و لاین‌های 107، 101، 16، 100، 84، 98، 47، 32، 14، 29، 95، 63، 5، 49، 92 و 10 متحمل‌ترین لاین‌ها به تنش شوری بودند و عملکرد و اجزای عملکرد بالاتری داشتند. لاین‌های متحمل مستقیماً جهت کشت در مزارع شور و یا جهت انتقال تحمل به شوری به ارقام تجاری از طریق برنامههای اصلاحی آینده پیشنهاد میشوند.
لیلی طحانی، مهرآنا کوهی دهکردی، حمید دهقان زاده،
دوره 6، شماره 1 - ( 6-1398 )
چکیده
بابونه آلمانی با نام علمی (chamomilla Matricaria) گیاهی علفی، یکساله از تیره کاسنی است. بابونه از دیرباز عمدتا به منظور استفاده از اسانس و عصاره آن در صنایع دارویی ،آرایشی و بهداشتی، عطرسازی و چاشنی های غذایی به عنوان ستاره ای در میان گیاهان دارویی مطرح بوده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تنوع ژنتیکی در نه جمعیت بابونه آلمانی با استفاده از نشانگر ملکولی SCoT انجام شد. ده آغازگر SCoT مورد استفاده قرار گرفت، آغازگرها نوارهای چندشکل با الگوی نواری واضح ایجاد کردند. در مجموع 141 نوار ایجاد شد که از این بین 140 نوار (5/96 درصد) چندشکلی نشان دادند. تجزیه خوشهای با استفاده از الگوریتم UPGMA و بر اساس ضریب تشابه جاکارد انجام شد، نتایج حاصل از تجزیه خوشهای و تجزیه به مولفه‌های اصلی توانست نمونه‌های جمعیتی بابونه را به چهار گروه تقسیم نماید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) نشان داد میزان تنوع بین گروهی بیشتر از تنوع درون گروهی است به طوری که 55 درصد تنوع مربوط به تنوع بین گروه‌ها بود. نتایج این پژوهش نشان داد نشانگرهای SCoT در تعیین میزان تنوع ژنتیکی و روابط خویشاوندی نمونه‌های جمعیتی مورد مطالعه بابونه از کارایی بالایی برخوردار هستند.
مهدی سلطانی حویزه، سیداحمد سادات نوری، وحید شریعتی، محبوبه امیری‌پور،
دوره 6، شماره 1 - ( 6-1398 )
چکیده
گیاه دارویی زنیان یک منبع غنی از ترکیبات فعال دارویی و دارای اثرات مختلف دارویی است. با توجه به اینکه نشانگرهای ریزماهواره دارای نقش کلیدی در ژنوم و مرتبط با ژن‌ها بویژه در بیوسنتز متابولیت‌های ثانویه در گیاهان دارویی هستند، لذا در این مطالعه، از توالی‌یابی ترنسکریپتوم زنیان برای اولین بار جهت شناسایی نشانگرهای ریزماهواره استفاده شد. پس از انجام توالی‌یابی توسط پلت‌فرمIllumina HiSeq 2000 بصورت دو طرفه، ارزیابی کیفیت خوانش‌ها توسط نرمافزار FastQC، تریم‌کردن با نرمافزار Trimmomatic و یکپارچه‌سازی نوپدید با استفاده از نرمافزار Trinity انجام گردید. در این پژوهش، 11468 توالی یونی‌ترنسکریپت (7913توالی یونی‌ژن) حاوی 13593 ریزماهواره بالقوه یافت شد. فراوان‌ترین نوع ریزماهواره‌ها، دی‌نوکلئوتیدها (67درصد) و تری‌نوکلئوتیدها (24درصد) بودند. همچنین تکرارهای شش‌تایی فراوان‌ترین تکرارها بودند و توالی غالب، AG/CT (31درصد) بود. 65درصد ریزماهواره‌ها از ریزماهواره کلاس دوم (10 تا 20 نوکلئوتید) و 35 درصد از ریزماهواره کلاس اول (بیش از 20 نوکلئوتید) بودند. فراوانی ریزماهواره‌ها تقریبا یک در هر 10.1 کیلو باز توالی یکپارچه شده بود. 57.9درصد یونی‌ژن‌های حاوی ریزماهواره، با ژنوم هویج بلاست شدند. تعداد 3437 یونی‌ژن (43درصد) دارای دسته‌بندی کارکردی بودند که از میان آنها تعداد 2219 یونی‌ژن (64.6 درصد) به دسته "فرآیند متابولیکی" و 71 یونی‌ژن (2.1درصد) به دسته "فرآیند متابولیکی ثانویه" تخصیص داشت. در این تحقیق 12 ژن در مسیر پایه بیوسنتز ترپنوئیدها شناسایی شدند که ترنسکریپت مربوط به آنها دارای ریزماهواره بود. این ریزماهواره‌ها احتمالاً در بیان ژن‌ها و تولید متابولیت‌ها بویژه متابولیت‌های ثانویه نقش دارند. معرفی این نشانگرها میتواند برای مطالعات آینده انتخاب به کمک نشانگر، تنوع ژنتیکی و ساخت نقشههای ژنتیکی در این گیاه دارویی مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
نگین اصلاحی، مژگان کوثری، مصطفی مطلبی#، محمدرضا زمانی، سپیده اکبری،
دوره 6، شماره 1 - ( 6-1398 )
چکیده
انتقال از فاز رویشی به فاز زایشی در گیاهان مهمترین رویداد در تولید و نوآوریهای ژنتیکی است، این پدیده در گیاهان عالی تحت تأثیر بسیاری از عوامل ژنتیکی و محیطی میباشد. مطالعات نشان می‌دهند که یکی از عوامل محیطی تأثیرگذار در فرایند رشد زایشی و گلدهی گیاهان، گونههای قارچ تریکودرما هستند که به فراوانی در خاک وجود دارند. این مطالعه به منظور ارزیابی توانایی دو سویه Trichoderma harzianum نوترکیب حاوی کیتیناز کایمر 42 (حاوی دمین ChBD) و سویه وحشی به منظور تأثیر بر گلدهی و بهبود عملکرد لوبیا در شرایط گلخانهای انجام شد. بدین منظور، پارامترهای مؤثر در گلدهی مانند تعداد گل، زمان گلدهی و پارامترهای مؤثر در عملکرد اندازهگیری گردید. همچنین بیان برخی ژنهای مربوط به گلدهی از جمله FT و SOC1 با استفاده از تکنیک PCR Real time مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که گیاهان تیمار یافته با سویههای نوترکیب افزایش معنیداری در تعداد گل و نیز گلدهی زودتر نسبت به والد وحشی و گیاهان کنترل داشتند. همچنین گیاهان تیمار یافته با سویههای نوترکیب تفاوت معنیداری در تعداد و وزن غلاف نسبت به گیاهان تیمار یافته با سویه وحشی تریکودرما و گیاهان بدون تیمار نشان دادند. علاوه‌براین، گیاهان تحت تیمار با سویه T13، سطوح بیشتر بیان FT و SOC1 را به ترتیب به میزان 3.42 و 3.41 برابر نسبت به سایر تیمارها و گیاه کنترل نشان دادند. در نهایت، سویه نوترکیب T13 با تأثیر بر میزان گلدهی و بدنبال آن افزایش عملکرد گیاه در مقایسه با سایر سویهها، عملکرد بهتری نشان داد.
علی اکبر اسدی، مصطفی ولیزاده، سید ابوالقاسم محمدی، منوچهر خدارحمی،
دوره 6، شماره 2 - ( 12-1398 )
چکیده
کم‌آبی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده تولید در کشاورزی به ویژه در مناطق خـشک و نیمه‌خشک به‌حساب می‌آید و کمبود آب (بویژه در مراحل زایشی) به علت عدم بـارش و یا توزیـع نامناسـب بارنـدگی از علـل محدودکننده عملکرد به شمار می‌رود. در این پژوهش، تلاقی بین رقم Gaspard (والد حساس به کم‌آبی) و لاین DN11 (والد متحمل) انجام شد. نسل‌های F1، F2، F3، BC1 و BC2 حاصل، به‌همراه والدین، در طرح آزمایشی بلوک‌های کامل تصادفی، در شرایط آبیاری عادی و تنش کمبود آب انتهای فصل هرکدام در سه تکرار و دو سال متوالی کشت شدند. صفات فیزیولوژیک برای نمونه های تک‌بوته اندازهگیری شد. تجزیه واریانس وزنی دادهها نشان داد که تنش کمبود آب باعث کاهش معنی‌دار در مساحت برگ پرچم و کاهش غیرمعنی دار در هدایت روزنه‌ای شده است. تجزیه میانگین نسل ها برای صفات شاخص کلروفیل با نتایج متفاوتی از لحاظ مدل های برازش داده شده رگرسیونی برای هر محیط همراه بود، ولی برای صفت ضریب هدایت روزنه نتایج تجزیه میانگین نسل ها در دو شرایط نرمال و تنش یکسان بود. علاوه‌بر اثرات افزایشی و غالبیت، اثرات متقابل اپیستازی نیز در وراثت کلیه صفات مورد بررسی نقش داشتند. بیشتر این اثرات متقابل از نوع اثرات مضاعف بود. در صفت مساحت برگ پرچم اثر افزایشی همراه با اثرات متقابل افزایشی × غالبیت و غالبیت × غالبیت در توارث نقش داشتند. در محتوای نسبی آب علاوه‌بر این اثرات، اثر غالبیت نیز در توارث نقش داشت. تجزیه واریانس نسل‌ها نشان داد که عمل ژن برای صفت محتوای آب نسبی افزایشی، برای صفت مساحت برگ پرچم غالبیت و برای صفت ضریب هدایت روزنه (هر دو شرایط تنش و نرمال) فوق‌غالبیت بود. عمل ژن برای صفت شاخص کلروفیل در شرایط تنش فوق‌غالبیت و در شرایط نرمال افزایشی بود.
علیرضا حقیقی حسنعلیده، عزت‌اله فرشادفر، مهرزاد اله‌قلی‌پور،
دوره 6، شماره 2 - ( 12-1398 )
چکیده
این پژوهش به‌منظور برآورد اثرات ژنی، وراثتپذیری، هتروزیس و شناسایی روشهای مناسب بهنژادی جهت بهبود پارامترهای چسبندگی برنج، طی سال‌های 95-1393 در مؤسسه تحقیقات برنج کشور انجام گرفت. نتاج به‌دست‌آمده از طرح تلاقی کارولینای شمالی III به‌همراه والدین آنها در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آزمایشی مؤسسه تحقیقات برنج کشور کشت گردیدند. بررسی تجزیه واریانس پارامترهای چسبندگی نشان داد که اثر ماده‌ها، اثر نرها و اثر متقابل بین نرها و ماده‌ها برای همه پارامترهای مورد بررسی به‌استثنای حداکثر چسبندگی معنی‌دار بود. بررسی پارامترهای ژنتیکی نشان داد که ویژگی‌های چسبندگی تحت تأثیر آثار افزایشی و غیرافزایشی ژن‌ها قرار دارند. سهم آثار غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی حداکثر چسبندگی بیشتر از آثار افزایشی بود، درحالی‌که برای فروریختگی چسبندگی، چسبندگی نهایی و پسروی چسبندگی، سهم آثار افزایشی بیشتر بود. مقادیر بالای برآورد وراثتپذیری عمومی نشان داد که بروز پارامترهای چسبندگی بیشتر تحت تأثیر آثار ژنتیکی است. با توجه به وجود آثار غیرافزایشی و برآورد وراثتپذیری خصوصی پایین در صفت حداکثر چسبندگی، استفاده از برنامههای اصلاحی مبتنی بر تلاقی جهت بهبود این صفت، امیدبخش خواهد بود. برای سایر پارامترهای چسبندگی، برآورد وراثتپذیری خصوصی بالا بود. لذا، استفاده از برنامههای بهنژادی مبتنی بر انتخاب جهت بهبود این صفات، امیدبخش میباشد. بررسی هتروزیس نسبی بر اساس میانگین والدین نشان داد که دامنه هتروزیس از 3.73- تا 1.93 درصد، از 5.51 تا 21.33 درصد، از 4.57- تا 1.26 درصد و از 26.04- تا 9.36 درصد، به‌ترتیب برای صفات حداکثر چسبندگی، فروریختگی، چسبندگی نهایی و پسروی چسبندگی وجود داشت.
پیمان معصومی، فاطمه امینی، حسین رامشینی،
دوره 6، شماره 2 - ( 12-1398 )
چکیده
تنوع ژنتیکی اساس مطالعات بهنژادی در بسیاری از گونههای گیاهی است و یکی از مهمترین شاخص‌ها جهت انتخاب والدین میباشد. هدف از این آزمایش، بررسی تنوع ژنتیکی 25 نمونه فسکیوی بلند با استفاده از صفات ارتفاع بوته، امتیاز رشد بهاره، روز تا خوشه‌دهی، روز تا گرده‌افشانی، طول و عرض برگ پرچم، طول خوشه، وزن صد دانه و عملکرد بذر در بوته بود که در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. بر اساس نتایج به دست آمده، اکوتیپ های مورد بررسی برای کلیه صفات به‌جز وزن 100 دانه تفاوت معنیداری داشتند. بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی (58.60)، ضریب تنوع ژنتیکی (58.32) و وراثتپذیری (0.97) مربوط به ارتفاع بوته بود. همبستگی بین صفات نشان داد که اکوتیپ‌هایی با مقدار ارتفاع بیشتر، طول خوشه و برگ پرچم بیشتر و امتیاز رشد بهاره‌ی بیشتر، دارای عملکرد بذر بالاتر هستند. نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون مرحله‌ای نشان داد طول خوشه به‌تنهایی 60.91 درصد از تغییرات را توجیه کرده است. تجزیه خوشهای 25 اکوتیپ را به سه گروه دسته بندی کرد. تجزیه واریانس صفات زراعی و نیز عملکرد و صفات مرتبط با آن نشان داد که گروه‌بندی باعث معنی‌دار شدن میانگین مربعات بین گروه‌ها در تمام صفات (به‌جز عرض برگ پرچم) شد. تنوع ژنتیکی بالا همراه با وراثتپذیری مناسب برای صفات در این پژوهش نشان‌دهنده‌ی پتانسیل بالای بهبود این صفات طی انتخاب هدفمند در برنامههای بهنژادی است.
سامان والی زاده، احمد اسماعیلی، هادی احمدی، امید علی اکبرپور، بیژن باجلان، اشکبوس امینی،
دوره 6، شماره 2 - ( 12-1398 )
چکیده
سطح زیر کشت گندم در کشور ایران بیشتر بهصورت دیم میباشد و در این شرایط تنش کم‌آبی تأثیر زیادی بر عملکرد این گیاه می‌گذارد. از این‌رو لازم است فعالیت‌های تحقیقاتی بهنژادی بیشتری در خصوص تولید ژنوتیپهای متحمل به تنش کم‌آبی صورت گیرد. به‌منظور برآورد وراثتپذیری و همبستگی ژنتیکی صفات، 36 رقم و لاین گندم با استفاده از دو آزمایش مجزا (نرمال و تنش کمبود آب) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. صفات مورد بررسی در ژنوتیپهای گندم در شرایط نرمال و تنش تفاوت معنیداری را برای منبع محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ و محیط حداقل در سطح 5 درصد نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه به عامل‌ها نشان داد که برای شرایط نرمال 6 عامل اول در مجموع 81.13 درصد و برای شرایط تنش 5 عامل اول در مجموع 74.96 درصد از تغییرات را تبیین کردند. نتایج برآورد همبستگی ژنتیکی بر اساس روش حداکثر درستنمایی محدود شده نشان داد که صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و تعداد دانه در سنبله بیشترین ارتباط را با عملکرد دانه دارا بودند و از این‌رو برای انتخاب ارقام با عملکرد بالا تحت شرایط نرمال و تنش کم‌آبیاری با اهمیت محسوب میشوند. برآورد وراثتپذیری بر اساس روش حداکثر درستنمایی محدود شده نشان داد که صفت تعداد روز تا به سنبله رفتن در هر دو شرایط نرمال و تنش بیشترین مقادیر وراثتپذیری را به خود اختصاص داد.
علیرضا اصغری میرک، سید سیامک علوی کیا، سیدابوالقاسم محمدی،
دوره 9، شماره 1 - ( 6-1401 )
چکیده
بنگدانه به واسطه آلکالوئیدهای هیوسیامین و اسکوپولامین از ارزش دارویی بالایی برخوردار است. بهبود کیفیت و کمیت آلکالوئیدهای بنگدانه با استفاده از روش های بهنژادی پیشرفته، مستلزم ارزیابی تنوع این گیاه است. تنوع ژنتیکی این گیاه با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی در مطالعات متعددی بررسی شده و برتری نشانگرهای مولکولی نسبت به سایر نشانگرها به اثبات رسیده است. به‌همین منظور، در سال 1398 تنوع ژنتیکی 96 ژنوتیپ بنگدانه جمع آوری شده از رویشگاه های شمال غرب کشور، با استفاده از نشانگرهای مولکولی IRAP وREMAP مورد بررسی قرار گرفت. برای نشانگرهای IRAP از 36 ترکیب ممکن حاصل از هشت آغازگرLTR ، هفت ترکیب تکثیر مناسب و قابل امتیازدهی داشتند. در نشانگر REMAP از ترکیب 11 آغازگر ISSR با هشت آغازگر LTR استفاده شد که از 88 ترکیب ممکن، 12 ترکیب قابل امتیازدهی بودند. متوسط میزان اطلاعات چندشکلی برای نشانگرهای IRAP و REMAP به ترتیب 0.30 و 0.32 و میانگین شاخص نشانگر برای این دو نشانگر برابر 2.59 و 2.47 برآورد شد. بر اساس این معیارها، نشانگر REMAP در برآورد تنوع ژنتیکی بنگ دانه کاراتر از IRAP بود. در تجزیه واریانس مولکولی با استفاده از این نشانگرها، تنوع درون جمعیتی بیشتر از بین جمعیتی برآورد شد که نشان از تنوع بالای این توده ها در شمال غرب ایران می دهد. تجزیه خوشهای بر اساس نشانگر IRAP نتوانست گونهها و توده ها را از یکدیگر تفکیک نماید ولی بر اساس نشانگر REMAP، گونههای H.pusillus و H.reticulatus تا حد بالایی از هم تفکیک شدند. حصول شاخص شانون بالا در این پژوهش، نشان داد که نشانگرهای رتروترانسپوزونی IRAP و REMAP با درج بالای خود در ژنوم توده های بنگ دانه، تنوع ژنتیکی بالایی را در درون توده های بنگدانه القاء نموده اند.
سدابه جهانبخش گده کهریز، خانم فاطمه جلالی شاهکو، سیده یلدا رئیسی ساداتی،
دوره 9، شماره 2 - ( 12-1401 )
چکیده
کارکردهای دارویی مختلف بومادران، آن را بهعنوان یک گیاه دارویی مهم در پزشکی مطرح ساخته است. همچنین بومادران منبع غنی از آنتیاکسیدانها و فلاونوئیدها میباشد که گیاهان را از اثرات مضر گونه های اکسیژن فعال حفظ می‌کند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثر تیمار اسید سالسیلیک بر الگوی بیان دو ژن (aox2 و pal2) درگیر در مسیر تولید آنتیاکسیدانها و فلاونوئیدها در گیاه بومادران بود. بدین منظور آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی شامل اسید سالسیلیک در دو سطح (صفر و 50 میلیمولار) بهعنوان عامل اول و زمان نمونهبرداری (24 و 48 ساعت) بهعنوان عامل دوم با دو سطح در گلخانه دانشکده کشاورزی اجرا شد. ابتدا گیاه بومادران در محیط هیدروپونیک جانسون تحت تیمار هورمونی قرار گرفت و 24 و 48 ساعت بعد از اعمال تیمار، نمونهبرداری از بافت برگ انجام شد. نتایج qRT-PCR نشان داد که محرک اسید سالسیلیک به‌طور معنیداری موجب کاهش بیان دو ژن موجود در مسیر تولید آنتیاکسیدانها در بومادران شد. کمترین بیان نسبی ژنهای مورد بررسی در زمان 48 ساعت پس از تیمار با اسید سالسیلیک رخ داد. به‌طور کلی، کاربرد اسید سالسیلیک باعث راه‌اندازی فرآیندهای مولکولی میشود که منتج به پاسخدهی گیاه با تغییر در میزان بیان ژنهای کدکننده آنتیاکسیدانها و فلاونوئیدها میشود؛ بنابراین پیشنهاد میگردد که از محرکهای دیگر ازجمله جاسمونیک اسید برای بررسی بیان ژنهای کدکننده آنتیاکسیدانها و فلاونوئیدها در پژوهشهای آینده استفاده گردد.
محمد نادر ابراهیمی، هادی احمدی، مصطفی درویش نیا، داریوش گودرزی،
دوره 10، شماره 2 - ( 12-1402 )
چکیده
گندم (Triticum aestivum L., 2n= 6x= 42, AABBDD) مهمترین گیاه استراتژیک درسراسرجهان به‌شمار می‌رود که با تأمین پروتئین، نشاسته، مواد معدنی و ویتامینها، نقش بسیار حیاتی در رژیم غذایی انسانها دارد. بیماری بلایت خوشه گندم (Fusarium head blight: FHB) یکی از مهمترین بیماریهای گندم در مناطق گرم و مرطوب دنیا است که باعث کاهش محصول و کیفیت دانه میشود. عامل بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم قارچ Fusarium graminearum میباشد. در مطالعه حاضر، به‌منظور تعین ژنوتیپهای مقاوم گندم نان و بررسی برخی صفات مرتبط با عملکرد، 27 رقم و لاین گندم نان در مدت یک‌سال در مزرعه پژوهشی، دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان کشت و مورد آزمون قرار گرفتند. به‌منظور اعمال تیمار، خوشه‌ها در مرحله آغاز گلدهی بهصورت اسپور پاشی، به عامل بیماری آلوده شدند. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی‌دار آماری بین 27 ژنوتیپ گندم نان مورد بررسی از نظر صفات رشدی، اجزای عملکرد و همچنین عملکرد دانه نشان داد. از نظر عملکرد دانه ارقام 1 (مهدوی)، 3 (شیراز) و 14 (دز) برتری معنیداری در مقایسه با سایر ارقام داشتند. نتایج همبستگی ساده بین صفات و همچنین رگرسیون گام به گام نشان داد که صفات وزن هزاردانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه، طول ریشک و ارتفاع بوته از صفات بسیار مهم در تعیین عملکرد دانه میباشند. بنابراین انتخاب ارقامی که دارای صفات مورد نظر باشند، میتواند تولید عملکرد دانه بالا را تضمین نماید. از نظر میزان درصد بیماری FHB، ارقام شیراز، پیشتاز، قدس و مروارید2 بهعنوان مقاوم‌ترین ژنوتیپها شناسایی شدند. با توجه به مقادیر وراثتپذیری عمومی و پیشرفت ژنتیکی برای ارتفاع بوته و همچنین ثبت همبستگی بالای این صفت با عملکرد دانه، میتوان از این صفت بهعنوان صفت مطلوب برای بهبود عملکرد دانه از طریق گزینش استفاده نمود. علاوه‌بر این، نتایج کلی مطالعه حاضر نشان داد که استفاده از ارقام شیراز، پیشتاز، قدس و مروارید2 در برنامههای بهنژادی برای انتقال ژنهای صفت مقاومت به بیماری بلایت سنبله گندم، مناسب میباشد.
حسین آسترکی، محمود لطفی، ساسان علی نیایی فرد، علی ایزدی دربندی، پیمان شریفی، حسین رامشینی،
دوره 10، شماره 2 - ( 12-1402 )
چکیده
به‌منظور انتخاب متحمل‌ترین ژنوتیپ طالبی و خربزه به تنش خشکی، تعداد30 توده محلی و رقم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بروجرد، در سال1397 بررسی گردیدند. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی اجرا شد. تنش خشکی از آغاز میوه‌دهی اعمال گردید. آبیاری بر اساس میزان تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A (شرایط نرمال: 50میلی‌متر و شرایط تنش: 100 میلی‌متر) انجام شد. نتایج این مطالعه نشان داد که همبستگی بالا بین عملکرد در شرایط تنش (YS) و آبیاری نرمال (YP) با شاخص‌های تحمل به تنش خشکی از جمله MP(میانگین عملکرد)،GMP (میانگین هندسی عملکرد) و STI (شاخص تحمل تنش) وجود داشت. وراثتپذیری عمومی در شرایط تنش خشکی از 81 درصد برای عملکرد میوه در بوته تا 97 درصد برای تعداد میوه متغیر بود. در شرایط تنش خشکی، بالاترین درصد ضریب تنوع ژنتیکی (GCV) برای صفات وزن گوشت و پوست (49 درصد)، تعداد میوه (47 درصد) و کمترین مقدار برای روز تا رسیدگی (4 درصد) به‌دست آمد. بر اساس نمودار بای‌پلات تجزیه به مؤلفه‌های اصلی توده‌های ممقانی، ریش‌بابا، گرمک، ملون ژاپنی، خربزه شاد‌گان و خربزه نهاوندی بهعنوان متحمل و توده مازندرانی، ازبک یک و گینسن‌ماکوآ بهعنوان حساس به تنش خشکی شناسایی شدند. یافته‌های مطالعه حاضر میتواند در فرآیند تلاقی بین توده‌های محلی و ارقام تجاری مورد استفاده قرار گرفته و در نهایت موجب تسریع در برنامههای بهنژادی با هدف تولید ارقام متحمل به تنش خشکی طالبی و خربزه شوند.
