27 نتیجه برای گندم
رضا میردریکوند، گودرز نجفیان، محمدرضا بی همتا، آسا ابراهیمی،
دوره 1، شماره 2 - ( 11-1393 )
چکیده
این مطالعه بهمنظور شناسایی نشانگرهای پیوسته به برخی صفات دانه گندم انجام شد. یک‌صد ژنوتیپ گندم، در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار کشت شدند و پس از برداشت دانه‌ی ژنوتیپهای مورد آزمایش، صفاتی چون سختی دانه، طول، عرض و وزن هزار دانه‌ی آنها اندازه‌گیری شد. نقشه‌یابی ارتباطی با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره، در کل ژنوم و همچنین برخی نشانگرهای ریزماهواره پیوسته به کیو.تی.ال‌ها (QTLs)، انجام گرفت. از تعداد 96 نشانگر بهمنظور بررسی ساختار جمعیت و 22 نشانگر پیوسته به صفات استفاده شد. ساختار جمعیت، با استفاده از نرم‌افزار Structure تعیین شد و ژنوتیپها به شش زیر جمعیت تقسیم شدند. در مجموع تعداد 35 نشانگر پیوسته به صفات با استفاده از نرم‌افزار Tassel شناسایی شدند که از این تعداد هشت نشانگر SSR پیوسته به کیو.تی.ال بودند. سایر نشانگرها که با صفات پیوستگی نشان دادند برای بررسی ساختار جامعه مورد استفاده قرار گرفته بودند. نشانگرهای پیوسته به کیو.تی.ال برای صفات، سختی دانه در کروموزوم 5B، 5D و 6D، طول، عرض و وزن هزاردانه در کروموزوم‌های 1B، 2B، 2D، 5B، 5D، 6D، 7B و 1A شناسایی شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که نقشه‌یابی ارتباطی می‌تواند به‌عنوان یک روش مکمل برای مکان‌یابی کیو.تی.ال بهمنظور انتخاب به کمک نشانگر در گندم نان مورد استفاده قرار گیرد.
رضا میر دریکوند، اسما خیرالهی، آسا ابراهیمی، محمد رضوانی،
دوره 2، شماره 1 - ( 2-1394 )
چکیده
این پژوهش به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی 25 ژنوتیپ گندم نان و دوروم دیم با استفاده از 20 جفت آغازگر SSR، انجام شد. از روش CTAB برای استخراج DNA استفاده شد. در مجموع 69 آلل مختلف در تمام ژنوتیپها تکثیر و شناسایی گردید. تعداد آلل تکثیر شده توسط آغازگرها از 2 آلل (آغازگرهای Xgwm369 و Xcfd40) تا 5 آلل (آغازگر Xbarc54) متغیر بود. میانگین تعداد آلل 45/3 آلل در هر مکان ژنی بود. در این مطالعه بیشترین و کمترین میزان اطلاعات چندشکلی (PIC) به ترتیب مربوط به آغازگرهای Xcfd40، Xcfd168، Xgwm350، Xbarc178 و Xgwm30 بود. ماتریس تشابه بین ژنوتیپهای مورد مطالعه با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش UPGMA تشکیل گردید. بر اساس ضرایب تشابه به دست آمده، ارزشهای تشابه دامنهای از 14/0 تا 86/0 درصد را نشان دادند. بیشترین تشابه ژنتیکی بین ژنوتیپهای Seri و Seri82 و کمترین آن بین ژنوتیپهای Baviacora و Sita/chil به ترتیب به میزان 86/0 و 14/0 مشاهده شد. تجزیه خوشهای توانست ژنوتیپهای گندم بهاره و زمستانه و ژنوتیپهای گندم نان و دوروم را از هم تفکیک نماید. با توجه به تنوع ژنتیکی که با استفاده از نشانگرهای SSR به دست آمد، میتوان از فواصل ژنتیکی بطور مطلوب در برنامههای بهنژادی گندم استفاده کرد.
داوود صادق‌زاده اهری، پیمان شریفی، رحمت الله کریمی زاده، محتشم محمدی،
دوره 2، شماره 1 - ( 2-1394 )
چکیده
بهمنظور بررسی اجزای ژنتیکی و نحوه توارث تعدادی از صفات مورفولوژیک، 6 ژنوتیپ گندم دوروم دیم (چهل‌دانه، گردیش، زردک، سوریه 1، واها و Knd1149//68/ward) و بذور حاصل از تلاقی دای‌آلل کامل آنها در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 2 تکرار در سال زراعی 85-1384 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه کشاورزی دیم مراغه کشت گردیدند. نتایج تجزیه دای‌آلل نشان داد که برای صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله و تعداد پنجه بارور سهم واریانس افزایشی نسبت به واریانس غالبیت بیشتر بود. مقدار مثبت پارامتر F نشان داد که در والدین مورد استفاده فراوانی آلل‌های غالب نسبت به آلل‌های مغلوب بیشتر بود. مقدار درجه غالبیت نیز نشاندهنده غالبیت ناقص ژنها در کنترل صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، تعداد پنجه بارور و وزن صد دانه و فوق غالبیت در کنترل طول پدانکل بود. تجزیه گرافیکی نشان داد که افزایش صفات عملکرد دانه، طول پدانکل، وزن صد دانه، تعداد دانه در غلاف و طول سنبله توسط ترکیبی از آلل‌های غالب و مغلوب کنترل می‌گردد. بالا بودن سهم اثر افزایشی برای عملکرد دانه نشاندهنده امکان گزینش برای بهبود صفت مذکور در ژنوتیپهای مورد مطالعه است. از آنجا که در بین والدین مورد مطالعه بیشترین مقدار عملکرد دانه مربوط به رقم گردیش (33/10 گرم در بوته) بود، این رقم می‌تواند در برنامههای اصلاحی به‌عنوان والد تلاقی جهت نیل به لاین‌هایی با عملکرد و اجزای عملکرد بالا مورد استفاده قرار گیرد. همچنین بهره‌گیری از تلاقی Knd1149//68/ward × واها با بیشترین میزان عملکرد در بین ژنوتیپهای مورد مطالعه، در برنامههای تولید هیبرید توصیه میشود.
علی درویشیان، احمد اسماعیلی، فرهاد نظریان فیروزآبادی، رضا دریکوند، طهماسب حسین پور،
دوره 2، شماره 2 - ( 12-1394 )
چکیده
اصلاح‌نباتات انتخاب افراد برتر از درون جوامع متنوع گیاهی است. موفقیت انتخاب بستگی به ارزیابی صحیح تنوع در جمعیت گیاهی دارد و نشانگرهای ملکولی توانمندی مناسبی در این موضوع دارند. در این تحقیق، برای ارزیابی تنوع ژنتیکی 25 رقم و لاین گندم دیم پرکاربرد در مراکز تحقیقاتی غرب کشور (شامل 9 رقم هگزاپلوئید، 2 رقم تتراپلوئید و 14 لاین هگزاپلوئید) از نشانگر RAPD استفاده شد. DNA ژنومی به روش دلاپورتا استخراج و پس از انجام واکنش PCR، الگوی بانددهی آنها با 30 آغازگر مورد مطالعه قرار گرفت. در مجموع، تعداد 200 باند قابل امتیازدهی به دست آمده که از این تعداد، تعداد 130 باند (%65) چندشکل بودند. آغازگر F4 بیشترین تعداد باند و آغازگر A18 کمترین تعداد باند را تولید نمودند. تجزیه خوشه ای براساس حضور (1) و عدم حضور (0) باند با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و مبتنی بر روش UPGMA انجام گرفت. دامنه ضرایب تشابه از 22/0 تا 87/0 متغیر بود. میانگین ضرایب تشابه 64/0 بود و میانگین ضرایب تشابه لاین ها (63/0) بیشتر از ارقام (60/0) بود. بیشترین تشابه ژنتیکی (87/0) بین ارقام آذر2 و سرداری که جزء ارقام با تیپ رشد زمستانه هستند و کمترین تشابه ژنتیکی (22/0) بین رقم سیمره با لاین Bavicora مشاهده شد. با برش دندروگرام در نقطه 72/0، 6 گروه اصلی به دست آمده و بقیه ارقام و لاین ها به تنهایی هر یک تشکیل یک گروه جداگانه را دادند. در مجموع نتایج این تحقیق حاکی از تشابه بالای ژنوتیپ ها بود که لازم است نسبت به متنوع کردن ژرم پلاسم این گونه در مراکز تحقیقاتی مربوطه اقدام کرد.
محتشم محمدی، مظفر روستایی،
دوره 2، شماره 2 - ( 12-1394 )
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، مطالعه قابلیت ترکیبپذیری عمومی (GCA) والدین، ترکیبپذیری خصوصی (SCA) هیبریدهای نتاج و برآورد وراثتپذیری و هتروزیس برای عملکرد دانه و برخی از صفات زراعی در جهت توسعه ارقام گندم با عملکرد بالا بود. یک مجموعه دای‌آلل یک‌طرفه حاصل از شش ژنوتیپ گندم در یک طرح بلوکهای کامل تصادفی در طی فصل زراعی 93-1392 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران در شرایط دیم ارزیابی شدند. اختلاف معنیدار بین ژنوتیپها برای تمام صفات مورد مطالعه، بیانگر تنوع قابل توجه در مواد ژنتیکی مورد استفاده بود. اثرات معنیدار GCA و SCA نشاندهنده نقش عمل افزایشی و غیر افزایشی ژنهای کنترل‌کننده تمام صفات بود. نسبت میانگین مربعات GCA به SCA و نسبت ژنتیکی ارجحیت عمل غیرافزایشی ژن را برای صفات مورد مطالعه نشان داد. وراثتپذیری عمومی برای تمام صفات مورد مطالعه بالا (67/0-99/0) بود که نقش فاکتورهای ژنتیکی را در کنترل این صفات در مقایسه با اثرات غیرژنتیکی نشان داد. وراثتپذیری خصوصی برای تمام صفات پایین تا متوسط (06/0-37/0) بود. در بین والدین، رقم کوهدشت به عنوان بهترین ترکیب‌شونده عمومی برای قدرت رشداولیه، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، طول سنبله، طول پدانکل، خروج سنبله از برگ پرچم و عملکرد دانه بود. همچنین هیبرید DAMARA-6 × کوهدشت یک تلاقی با ترکیبپذیری خصوصی مناسب برای تعداد صفات روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، دوره پر شدن دانه، ارتفاع بوته، محتوای کلروفیل، دمای کانوپی، طول دانه و عملکرد دانه بود. انتظار می‌رود این تلاقی با دارا بودن هتروزیس مثبت برای عملکرد دانه، محتوای کلروفیل و طول دانه و هتروزیس منفی از نظر ارتفاع بوته، نتاج مناسبی تولید کند و به طور موفقیت‌آمیزی در برنامههای تولید هیبرید به کار گرفته شود. با توجه به سهم بیشتر اثرات غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی صفات، بازده ژنتیکی گزینش آنها به ویژه در نسلهای اولیه پایین میباشد و گزینش برای بهبود ژنتیکی این صفات می‌بایست از نسلهای پیشرفته اصلاحی آغاز شود.
رضا نیکوسرشت، گودرز نجفیان،
دوره 3، شماره 1 - ( 6-1395 )
چکیده
به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، وراثتپذیری و ارتباط برخی صفات مهم گیاهی با عملکرد دانه در گندم نان و انتخاب الینهای برتر، تعداد 20 ژنوتیپ گندم آبی در دو سال زراعی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه مرکب دوساله نشان داد بین ژنوتیپها اختالف معنیدار وجود دارد. همچنین در مورد همه صفات، ضریب تنوع فنوتیپی از ضریب تنوع ژنتیکی بیشتر بود که نشاندهنده تأثیر عوامل محیطی بر روی صفات مورد بررسی میباشد. بررسی نتایج همبستگی ژنتیکی بین صفات نشان داد که بین عملکرد و صفات زراعی رسیدن فیزیولوژیک، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله همبستگی معنیداری وجود دارد. وراثتپذیری زمان سنبلهدهی و رسیدن فیزیولوژیک دارای بیشترین مقدار و به ترتیب برابر 87 و 69 درصد بود؛ بنابراین میتوان در برنامههای اصالحی، الینهایی را انتخاب نمود که زودتر سنبلهدهی را شروع نموده و نیز زودرس بوده تا در مناطقی که گرمای آخر فصل وجود داشته و با کمبود آب نیز همراه باشد، ژنوتیپها دچار کمبود عملکرد نگردد. نتایج تجزیه خوشهای نشان داد ژنوتیپها در شش گروه قرار دارند. با توجه به موارد فوق، گروه چهارم که شامل شش ژنوتیپ بود انتخاب گردید. بر اساس نتایج بایپالت دیده شد که ژنوتیپهای 14 و 15 کمترین میزان اثر متقابل ژنوتیپ × صفت را دارند در حالیکه ژنوتیپهای 16 و 8 بیشترین اثر متقابل ژنوتیپ × صفت را نشان دادند.
بفرین مولایی، محمد مقدم وتحد، سید سیامک علوی کیا، علی بنده حق،
دوره 3، شماره 2 - ( 12-1395 )
چکیده
در این پژوهش نحوه وراثت برخی از صفات زراعی و فیزیولوژیک در نسلهای مختلف حاصل از تالقی دو رقم بم )والد متحمل به خشکی( و آرتا )والد حساس به خشکی( از طریق تجزیه میانگین نسلها در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در سال زراعی 1393-1392 مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دو تکرار صورت پذیرفت. شرایط آبیاری در کرتهای اصلی و نسلهای مورد نظر در کرتهای فرعی قرار گرفتند. اثر متقابل نسل در شرایط آبیاری تنها برای عملکرد دانه معنیدار بود. با توجه به نتایج تجزیه میانگین نسل- ها برای صفات طول سنبله و وزن کاه، مدل سه پارامتری بهترین برازش را نشان داد. در صفت وزن هزار دانه در شرایط تنش کمآبی و وزن بوته در شرایط عادی برای مدل شش پارامتری، کای اسکور غیر معنیدار شد که نشان دهنده کفایت مدل شش پارامتری برای صفت مذکور بود. در سایر صفات، در هر دو شرایط کای اسکور برای مدل شش پارامتری معنیدار بود. برای صفات طول سنبله و مساحت برگ پرچم درجه غالبیت بیشتر از یک و به ترتیب برابر 3/2 و 53/1 بود که وجود پدیدهی فوق غالبیت را در کنترل این صفات نشان داد. وزن کاه در شرایط عادی، مساحت برگ پرچم و وزن هزار دانه در شرایط کم- آبی دارای وراثت پذیری عمومی باال بودند. برآورد وراثت پذیری خصوصی برای همه صفات پایین بود. این نتایج لزوم بهره برداری از اثرات غالبیت ژنی را در برنامه های بهنژادی گندم در صورت فراهم شدن شرایط تولید واریته هیبرید گوشزد می- کند
سهیلا شایان، محمد مقدم واحد، مجید نوروزی، سید ابوالقاسم محمدی، محمود تورچی، بفرین مولایی،
دوره 4، شماره 2 - ( 12-1396 )
چکیده
تنش خشکی از عوامل کاهش دهنده عملکرد در سطح جهان محسوب میشود. با توجه به اینکه گندم بیشتر در نواحی نیمه خشک کشت میشود، امروزه توجه زیادی به ایجاد ارقام متحمل به تنش خشکی معطوف شده است. در این پژوهش نحوه وراثت برخی از صفات زراعی و فیزیویولوژیکی در نسلهای مختلف حاصل از تلاقی دو رقم ارگ (والد متحمل به خشکی) و مغان 3 (والد حساس به خشکی) در شرایط مزرعه از طریق تجزیه میانگین نسلها در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در سال زراعی 193-1392 مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دو تکرار صورت پذیرفت. شرایط آبیاری در کرتهای اصلی و نسلهای مورد مطالعه در کرتهای فرعی قرار گرفتند. پس از گردهافشانی به منظور اعمال تنش کمآبی، قطع آبیاری تا انتهای فصل برای کرتهای واجد تنش صورت گرفت. در تجزیه واریانس اختلاف معنیداری در بین نسلهای مختلف از نظر صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، تعداد پنجه بارور، میزان کلروفیل برگ، دمای برگ، تعداد روز تا رسیدگی، وزن سنبله، وزن کاه، بیوماس، عملکرد دانه و شاخص برداشت مشاهده شد. اثر متقابل نسل در شرایط آبیاری تنها برای عملکرد دانه معنیدار بود. بعد از تجزیه میانگین نسلها در دو شرایط عادی و تنش خشکی، کای اسکور مدل سه پارامتری برای کلیه صفات مورد مطالعه معنیدار بود که حاکی از حضور اثرات متقابل غیر آللی در وراثت این صفات بود. دامنه وراثت پذیری عمومی و خصوصی برای صفات مورد مطالعه به ترتیب در شرایط عادی 946/0-502/0 و 429/0-244/0 و در شرایط تنش کمآبی 951/0-653/0 و 377/0-221/0 به دست آمد. متوسط درجه غالبیت برای کلیه صفات مورد مطالعه در هر دو شرایط عادی و تنش کمآبی بیشتر از یک بود که وجود پدیده فوق غالبیت را در کنترل این صفات نشان داد و مقدار پایین وراثت پذیری خصوصی را توجیه کرد. در هر دو شرایط، واریانس غالبیت بزرگتر از واریانس افزایشی برای تمامی صفات بود. این نتایج لزوم بهرهبرداری از اثرات غالبیت ژنی در برنامههای اصلاحی گندم در صورت فراهم شدن تولید واریتههای هیبرید یا انجام گزینش در نسلهای تفرق پیشرفته را نشان میدهد هر چند که به علت مشکل انتقال گرده، تولید واریته های هیبرید در گندم در سطح محدودی صورت می گیرد.
دکتر محمد معتمدی، پرویز صفری،
دوره 4، شماره 2 - ( 12-1396 )
چکیده
تنش کمآبی یکی از مهمترین عوامل کاهش تولید محصول گندم است و شناخت ساختار ژنتیکی و نوع عمل ژنهای کنترل‌کننده عملکرد دانه در شرایط تنش برای طراحی روش اصلاحی ضروری است. در این مطالعه از یک طرح تلاقی نیمه دیآلل (روش دوم گریفینگ) 9 × 9 برای مطالعه ساختار ژنتیکی عملکرد دانه گندم در شرایط تنش و غیرتنش استفاده شد. تجزیه ترکیبپذیری به روش دوم گریفینگ برای هر دو سطح تنش و غیرتنش معنیداری واریانسهای GCA و SCA را نشان داد که نشان دهنده کنترل عملکرد دانه توسط اثرات افزایشی و غیرافزایشی ژنها میباشد. نتایج تجزیه ترکیبپذیری نشان داد که در میان والدین، ارقام قدس و بم بیشترین GCA را برای عملکرد دانه داشتند و بهترین تلاقیها، ارگ × قدس، نوید × مغان، بم × الوند (در هر دو سطح رژیم آبیاری) و بم × قدس (در شرایط تنش) بودند. از تجزیه بای‌پلات دادههای دیآلل برای نمایش GCA و SCA والدها، تعیین گروههای هتروتیک و بهترین تلاقیها استفاده شد. به طور کلی با توجه به نتایج کسب شده، ارقام بم، قدس و ارگ علاوه بر تحمل به تنش و حفظ عملکرد در شرایط تنش خشکی، توانایی انتقال این ویژگیها به هیبریدها را نیز داشتند و از آنها میتوان در برنامههای اصلاحی برای بهبود تحمل به تنش استفاده کرد.
علی اکبر اسدی، مصطفی ولیزاده، سید ابوالقاسم محمدی، منوچهر خدارحمی،
دوره 6، شماره 2 - ( 12-1398 )
چکیده
کمآبی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده تولید در کشاورزی به ویژه در مناطق خـشک و نیمه‌خشک به‌حساب می‌آید و کمبود آب (بویژه در مراحل زایشی) به علت عدم بـارش و یا توزیـع نامناسـب بارنـدگی از علـل محدودکننده عملکرد به شمار می‌رود. در این پژوهش، تلاقی بین رقم Gaspard (والد حساس به کمآبی) و لاین DN11 (والد متحمل) انجام شد. نسلهای F1، F2، F3، BC1 و BC2 حاصل، به‌همراه والدین، در طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی، در شرایط آبیاری عادی و تنش کمبود آب انتهای فصل هرکدام در سه تکرار و دو سال متوالی کشت شدند. صفات فیزیولوژیک برای نمونه های تک‌بوته اندازه‌گیری شد. تجزیه واریانس وزنی دادهها نشان داد که تنش کمبود آب باعث کاهش معنیدار در مساحت برگ پرچم و کاهش غیرمعنی دار در هدایت روزنه‌ای شده است. تجزیه میانگین نسل ها برای صفات شاخص کلروفیل با نتایج متفاوتی از لحاظ مدل های برازش داده شده رگرسیونی برای هر محیط همراه بود، ولی برای صفت ضریب هدایت روزنه نتایج تجزیه میانگین نسل ها در دو شرایط نرمال و تنش یکسان بود. علاوه‌بر اثرات افزایشی و غالبیت، اثرات متقابل اپیستازی نیز در وراثت کلیه صفات مورد بررسی نقش داشتند. بیشتر این اثرات متقابل از نوع اثرات مضاعف بود. در صفت مساحت برگ پرچم اثر افزایشی همراه با اثرات متقابل افزایشی × غالبیت و غالبیت × غالبیت در توارث نقش داشتند. در محتوای نسبی آب علاوه‌بر این اثرات، اثر غالبیت نیز در توارث نقش داشت. تجزیه واریانس نسلها نشان داد که عمل ژن برای صفت محتوای آب نسبی افزایشی، برای صفت مساحت برگ پرچم غالبیت و برای صفت ضریب هدایت روزنه (هر دو شرایط تنش و نرمال) فوق‌غالبیت بود. عمل ژن برای صفت شاخص کلروفیل در شرایط تنش فوق‌غالبیت و در شرایط نرمال افزایشی بود.
مهرنوش رافعی، محمد رضا عامریان، بهزاد سرخی، پرویز حیدری، حمیدرضا اصغری،
دوره 6، شماره 2 - ( 12-1398 )
چکیده
بهمنظور بررسی اثر محلولپاشی غلظت‌‌های مختلف اپیبراسینولید بر عملکرد دانه‌‌ای، کاتالاز، محتوای کلروفیل کل، پایداری غشاء سلولی گندم و بررسی بیان برخی از ژنهای مسیر سیگنالینگ براسینواستروئیدها (BES1 و BRI1) تحت تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی بهصورت کرتهای دو بار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کاملاً تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال زارعی 98 به اجرا درآمد. عامل اصلی در دو سطح (آبیاری کامل و قطع آبیاری از مرحله 50 درصد گلدهی تا پایان فصل زراعی)، عامل فرعی در چهار سطح (محلولپاشی اپیبراسینولید در 0، 0.25، 0.625 و 1 میلی‌‌گرم در لیتر) و عامل فرعی فرعی شامل هفت ژنوتیپ گندم (مهرگان، پارسی و ژنوتیپهای ناشناخته با کدهای 2853، 3506، 3737، 4056 و 4228) بود. نمونه‌‌برداری سی روز پس از اعمال تنش خشکی از برگ پرچم (مرحله زادوکس89) صورت گرفت. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش پایداری غشاء سلولی، محتوای کلروفیل کل، عملکرد و همچنین افزایش کاتالاز در همه ژنوتیپها میشود. ژنوتیپ 4228 بر اساس میزان عملکرد دانه، پایداری غشاء سلولی، محتوای کلروفیل و کاتالاز تحت تنش خشکی، متحمل‌‌ترین ژنوتیپ گندم در بین ارقام مورد مطالعه بود. همچنین، نتایج نشان داد که کاربرد اپیبراسینولید از طریق افزایش صفات مذکور موجب کاهش اثرات مخرب تنش خشکی در گندم شده که نتیجه آن افزایش عملکرد دانه‌‌ای بیشتر تحت تنش خشکی است. با افزایش غلظت اپیبراسینولید، میزان عملکرد دانه نیز افزایش یافت. بررسی الگوی بیان ژن 1TaBES و TaBRI1 با استفاده از روش Real-time PCR نشان داد که اگرچه کاربرد هورمون براسینواستروئید موجب افزایش تحمل به تنش خشکی در گندم میشود اما مسیر سیگنالینگ آن متفاوت از مسیر سیگنالینگ شناخته شده BRI1 است
سامان والی زاده، احمد اسماعیلی، هادی احمدی، امید علی اکبرپور، بیژن باجلان، اشکبوس امینی،
دوره 6، شماره 2 - ( 12-1398 )
چکیده
سطح زیر کشت گندم در کشور ایران بیشتر بهصورت دیم میباشد و در این شرایط تنش کمآبی تأثیر زیادی بر عملکرد این گیاه می‌گذارد. از این‌رو لازم است فعالیت‌های تحقیقاتی بهنژادی بیشتری در خصوص تولید ژنوتیپهای متحمل به تنش کمآبی صورت گیرد. بهمنظور برآورد وراثتپذیری و همبستگی ژنتیکی صفات، 36 رقم و لاین گندم با استفاده از دو آزمایش مجزا (نرمال و تنش کمبود آب) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. صفات مورد بررسی در ژنوتیپهای گندم در شرایط نرمال و تنش تفاوت معنیداری را برای منبع محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ و محیط حداقل در سطح 5 درصد نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه به عامل‌ها نشان داد که برای شرایط نرمال 6 عامل اول در مجموع 81.13 درصد و برای شرایط تنش 5 عامل اول در مجموع 74.96 درصد از تغییرات را تبیین کردند. نتایج برآورد همبستگی ژنتیکی بر اساس روش حداکثر درستنمایی محدود شده نشان داد که صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و تعداد دانه در سنبله بیشترین ارتباط را با عملکرد دانه دارا بودند و از این‌رو برای انتخاب ارقام با عملکرد بالا تحت شرایط نرمال و تنش کم‌آبیاری با اهمیت محسوب میشوند. برآورد وراثتپذیری بر اساس روش حداکثر درستنمایی محدود شده نشان داد که صفت تعداد روز تا به سنبله رفتن در هر دو شرایط نرمال و تنش بیشترین مقادیر وراثتپذیری را به خود اختصاص داد.
امیر محمد مهدودی، نادعلی باباییان جلودار، عزت الله فرشادفر، نادعلی باقری،
دوره 7، شماره 1 - ( 6-1399 )
چکیده
بهمنظور تعیین پایداری عملکرد 23 ژنوتیپ گندم نان به‌همراه دو رقم شاهد پیشتاز و پیشگام، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی سه سال زراعی (97-1394) در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر محیط، ژنوتیپ و برهم‌کنش ژنوتیپ در محیط در سطح احتمال 1 درصد برای صفت عملکرد دانه معنیدار بود. جهت ارزیابی پایداری از آماره‌های واریانس محیطی، ضریب تغییرات، اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، شیب‌خط رگرسیون، انحراف از رگرسیون، آماره‌های پلاستد و پترسون و روش AMMI استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس AMMI سه مؤلفه اصلی اول در سطح احتمال 1 درصد معنیدار بودند. این سه مؤلفه در مجموع 7/85 درصد از مجموع مربعات برهم‌کنش‌ها را توجیه نمودند. همچنین جهت استفاده هم‌زمان از اطلاعات حاصل از مؤلفه‌های AMMI از ارزش پایداری امی ASV استفاده شد. بر اساس شاخص ASV، ژنوتیپهای پیشتاز، Wc-4958 و پیشگام با کمترین مقدار ASV به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپها شناخته شدند. ژنوتیپهای Wc-4987، Wc-47615، Wc-47399 و Wc-47638 با بیشترین فاصله از مرکز بای‌پلات ناپایدارترین ژنوتیپها بودند. رقم پیشتاز به‌دلیل داشتن رتبه اول از نظر پارامترهای مورد بررسی و نیز خاصیت نانوایی مناسب و مقاومت به خشکی مطلوب، به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپ قابل معرفی میباشد. در مجموع، با توجه به تغییرات اقلیمی در کشور به‌ویژه در شرایط دیم، بر پایه آماره‌های مورد بررسی و بای‌پلات حاصل از تجزیه امی میتوان لاینWc-4958 را در کنار دو رقم پیشتاز و پیشگام، به‌عنوان ژنوتیپ‌هایی پایدار و سازگار برای شرایط دیم منطقه مورد بررسی پیشنهاد نمود.
فاطمه درویش نیا، محمدهادی پهلوانی، خلیل زینلی نژاد، خسرو عزیزی، سعید باقری‌کیا،
دوره 7، شماره 1 - ( 6-1399 )
چکیده
بهمنظور تعیین مؤثرترین شاخصهای کمی‌سازی تحمل به تنش کمآبی و شناسایی ژنوتیپهای متحمل به تنش کمآبی در گندم نان، 50 ژنوتیپ گندم نان در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط تنش (بهصورت دیم) و بدون تنش (دو بار آبیاری در مواقع بروز تنش) در شرایط مزرعه‌ای در شهرستان خرم آباد ارزیابی گردیدند. نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که بین ژنوتیپها در هر دو شرایط محیطی از لحاظ کلیه صفات به‌جز صفت تعداد سنبله در واحد سطح اختلاف معنیداری وجود داشت. در این بررسی هشت شاخص مقاومت به کمآبی شامل: شاخصهای تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، میانگین حسابی (MP)، عملکرد (YI)، میانگین هارمونیک (HM)، پایداری عملکرد (YSI)، حساسیت به تنش (SSI) و تحمل (TOL) بر اساس عملکرد دانه ژنوتیپها در هر دو محیط تنش و بدون تنش محاسبه شدند. شاخص‌هایی که بر اساس آنها افزایش عملکرد در هر دو شرایط تنش و بدون تنش صورت گیرد، به‌عنوان بهترین شاخص‌ها بودند. با توجه به این نکته شاخصهای STI و GMP، به‌عنوان شاخص مناسب معرفی شدند. مناسب‌ترین ژنوتیپها بر اساس نمودار سه‌بعدی این شاخص‌ها ژنوتیپهای شیرودی و S-90-5 تعیین گردیدند. بر اساس وجود همبستگی مثبت بین شاخصهای مقاومت به تنش کمآبی و عملکرد در هر دو محیط تنش و بدون تنش، شاخصهای STI و GMP به‌عنوان بهترین شاخص‌ها معرفی شدند. با استفاده از روش ترسیمی بای‌پلات ژنوتیپهای شیرودی، S-90-5 و اروم، به‌عنوان ژنوتیپهای با پتانسیل عملکرد بالا در هر دو محیط تنش و بدون تنش شناسایی گردیدند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه خوشهای ژنوتیپهای مورد بررسی بر اساس شاخصهای مقاومت به کمآبی در سه گروه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل گرافیکی ژنوتیپها نیز نشان داد که ژنوتیپهای شیرودی و S-90-5 تحت هر دو شرایط محیطی برتر از سایرین بودند و مناسب کشت در شرایط دیم می‌باشند. این ژنوتیپها همچنین می‌توانند به‌عنوان والدین حامل ژنهای مطلوب واکنش به تنش، در برنامههای دورگگیری و گزینش ژنوتیپهای متحمل مورد استفاده قرار گیرند.
رحمت الله کریمی زاده، طهماسب حسین پور، جبار آلت‌جعفربای، کمال شهبازی هومونلو، محمد آرمیون،
دوره 7، شماره 2 - ( 12-1399 )
چکیده
روش‌های مختلفی برای بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و شناسایی ژنوتیپهای پایدار وجود دارد که شامل روش‌های پارامتری، ناپارامتری و چندمتغیره است. در این پژوهش، تعداد 19 ژنوتیپ پیشرفته گندم دوروم انتخابی از آزمایش‌های پیشرفته مقایسه عملکرد سال زراعی 91-1390 به‌همراه رقم شاهد دهدشت به‌مدت سه سال زراعی (94-1391) در پنج منطقه گچساران، گنبد، خرم‌آباد، مغان و ایلام بهصورت طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار مطالعه شدند. تجزیه مرکب دادهها اثر معنیدار محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط را نشان داد. در روش‌های تک‌متغیره پارامتری، ژنوتیپهای شماره 7، 12، 18 و 20 پایدارترین ژنوتیپها بودند. در روش‌های تک‌متغیره ناپارامتری، ژنوتیپهای شماره 2، 7، 12، 13، 18، 19 و 20 با کمترین سهم در اثر متقابل ژنوتیپ و محیط به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپها انتخاب شدند. در روش امی، ژنوتیپهای 2، 7، 12، 19 و 20 با اختصاص کمترین مقادیر رتبه در محیط‌های مختلف و بالاترین میانگین عملکرد دانه در گروه ژنوتیپهای پایدار قرار گرفتند. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، ژنوتیپهای 12، 20، 18 و 7 می‌توانند به‌عنوان ژنوتیپهای امیدبخش و کاندیدای معرفی به‌عنوان رقم انگاشته شوند.
سیده یلدا رئیسی ساداتی، سدابه جهانبخش گده کهریز، علی عبادی، محمد صدقی،
دوره 7، شماره 2 - ( 12-1399 )
چکیده
در شرایط تنش خشکی، سیستم علامت‌دهنده موجب القای بیان ژنهای مشخصی در مقابل اثرات زیان‌آور تنش‌های محیطی می شود. در میان ریزعناصر ضروری برای رشد و نمو گیاهان، عنصر روی نقش مهمی در بسیاری از فرآیندهای متابولیکی گیاهان ازجمله بیان ژن و تحمل به تنش دارد. بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی و نانواکسید روی بر الگوی بیان نسبی برخی ژنهای دخیل در تنش‌های غیرزنده (شامل WRKY1، HMA2 و ZIP1) ارقام گندم، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه اجرا شد. در این آزمایش، فاکتور اول تنش خشکی در سه سطح (35، 60 و 85 درصد ظرفیت‌زراعی)، فاکتور دوم شامل سه رقم گندم (حیدری، میهن و سایسونز) و فاکتور سوم شامل نانواکسید روی در سه سطح (0، 5/0 و 1 گرم بر لیتر) بود. براساس نتایج بدست آمده، با افزایش شدت تنش خشکی، بیان نسبی ژنهای WRKY1 و ZIP1 در رقم متحمل به خشکی (میهن) و نیز با افزایش غلظت نانوذره روی زمان تنش، بیان ژن ZIP1 در رقم حساس به خشکی (سایسونز) افزایش پیدا کرد. بیشترین میزان بیان نسبی ژن HMA2 در رقم حیدری تحت تنش خشکی ملایم ملاحظه شد. بطور کلی، بیان هر سه ژن مورد مطالعه در رقم متحمل (میهن) تحت تنش خشکی افزایش یافت. افزایش سطح بیان ژنهای HMA2 و ZIP1، می‌تواند مرتبط با انتقال روی به بافت‌های مصرف‌کننده و همچنین افزایش مصرف روی در سوخت و ساز جاری گیاه باشد که در نتیجه در افزایش تحمل گیاه گندم به تنش خشکی مؤثر است.
اسماعیل دستورانی، خلیل زینلی نژاد، مسعود سلطانی نجف آبادی، محمدهادی پهلوانی، حسن سلطانلو، سعید باقری کیا،
دوره 8، شماره 1 - ( 5-1400 )
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین گروههای هاپلوتایپی و شناسایی آلل‌های اختصاصی برای صفات مطلوب زراعی گندم نان انجام شد. به‌همین منظور 42 ژنوتیپ گندم بومی ایران و 9 رقم تجاری به‌همراه رقم بهاره چینی (ژنوتیپ مرجع) در قالب طرح آگمنت کشت و از نظر 13 صفت فنوتیپی کمی ارزیابی شدند. نتایج آمار توصیفی نشان داد که صفات طول ریشک و روز تا گلدهی به‌ترتیب بالاترین و پایین‌ترین ضریب تغییرات فنوتیپی را داشتند. بهمنظور بررسی تنوع هاپلوتایپی QTL مرتبط با صفات فنوتیپی واقع بر کروموزوم‌های 4B و 7D گندم نان از هشت نشانگر ریزماهواره استفاده شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپهای مورد بررسی با توجه به مطابقت آللی با ژنوتیپ مرجع در کروموزوم‌های 4B و 7D به‌ترتیب در 13 و شش گروه هاپلوتایپی قرار گرفتند. بهمنظور بررسی وجود ارتباط بین صفات و نشانگرها، تجزیه واریانس در قالب طرح کاملاً تصادفی با تکرار نامساوی برای تک‌تک نشانگرها انجام شد. در مجموع از 13 صفت مورد بررسی، برای هشت صفت ارتباط معنیدار آماری مشاهده شد و برای سه صفت به‌طور هم‌زمان یک آلل اختصاصی معرفی گردید. چنانچه اصلاحگر علاقه‌مند به گزینش ژنوتیپ‌هایی باشد که به‌طور هم‌زمان سه حالت مطلوب یعنی گلدهی زودتر، نیمه‌پاکوتاهی و تعداد بیشتر دانه در سنبله را داشته باشند، می‌تواند از آلل اختصاصی شناسایی شده (153جفتباز) نشانگر Xgwm149-4B استفاده کند.
محمود اصلان پرویز، ورهرام رشیدی، منصور امیدی، علیرضا اطمینان، علیرضا احمدزاده،
دوره 8، شماره 2 - ( 12-1400 )
چکیده
ارزیابی تنوع ژنتیکی یکی از اصول اولیه برنامه های اصلاحی می باشد که شرایط مناسبی جهت بررسی ویژگی های ژنتیکی و شناسایی آلل های جدید برای به نژادگران گیاهی را فراهم می آورد. در این پژوهش تنوع ژنتیکی موجود در 69 ژنوتیپ بومی و لاین اصلاحی گندم دوروم با استفاده از آغازگرهای ISSR، مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از 16 آغازگر در مجموع 163 قطعه تکثیر شد که 160 قطعه از آنها چندشکل بودند. با توجه به میانگین شاخصهای محتوای چندشکلی (PIC)، قدرت تمایز (Rp) و شاخص نشانگر (MI)، مشخص شد که آغازگرهای استفاده شده کارایی لازم جهت بررسی روابط بین ژنوتیپها و ساختارهای ژنتیکی را دارند. تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) نشان داد که میزان تنوع درون جمعیتها نسبت به بین جمعیتها بیشتر است. بر اساس مقادیر شاخص های تنوع ژنتیکی مشخص شد که بیشترین تعداد آلل های مشاهده شده (Na)، بیشترین میزان شاخص شانون (I) و درصد مکانهای چندشکل (PPL) مربوط به ژنوتیپ های بومی است. تجزیه خوشه ای و بررسی ساختار جمعیت، تمامی ژنوتیپ های ارزیابی شده را به‌ترتیب در سه گروه اصلی و شش زیرجمعیت دسته‌بندی کردند. به‌طور کلی نتایج به‌دست آمده نشان داد که تنوع ژنتیکی بالایی در درون جمعیت های بومی گندم دوروم وجود دارد؛ بنابراین این مجموعه می تواند به‌عنوان یک منبع ژنی با ارزش جهت گزینش لاین های والدینی جهت استفاده در برنامه های اصلاحی گندم دوروم مورد استفاده قرار گیرد.
الینا نظری خاکشور، امین آزادی، پیمان فروزش، علیرضا اطمینان، اسلام مجیدی هروان،
دوره 9، شماره 1 - ( 6-1401 )
چکیده
تنش شوری یکی از مهمترین عوامل محدودکننده محیطی در تولید انواع محصولات کشاورزی از جمله گندم است، به‌طوری‌که تولید ارقام جدید متحمل به شوری می‌تواند یکی از راه‌کارهای مؤثر در کاهش اثرات تنش در نظر گرفته شود. در این راستا، شناسایی ژنهای مؤثر و مکانیسم‌های مولکولی درگیر در ایجاد تحمل شوری گامی مهم برای برنامههای بهنژادی به‌شمار می‌رود. در مطالعه حاضر، یک جمعیت از لاین‌های اینبرد نوترکیب (RIL) F12 شامل 186 ژنوتیپ برای شناسایی مکانهای ژنی کنترل‌کننده برخی ویژگی‌های فیزیولوژی و میزان عناصر در مرحله گیاهچه‌ای گندم در شرایط تنش شوری مورد بررسی قرار گرفتند. در مجموع دوازده QTL اصلی با استفاده از آنالیز مکان‌یابی فاصله‌ای مرکب (CIM) برای وزن تر، وزن خشک، طول، میزان سدیم و پتاسیم ریشه شناسایی شدند. بیشترین تعداد QTLهای شناسایی شده بر روی کروموزوم‌های B وD قرار داشتند. تجزیه هستی‌شناسی ژنها (Gene ontology) انجام و ژنهای کاندید در ناحیه QTL شناسایی شدند؛ اگرچه قابل ذکر است که ژنهای کاندید (CG)، برای تأیید، نیازمند شناسایی به کمک نشانگر هستند. در مجموع اولویت‌بندی ژنها منتهی به تعیین 3486 ژن کاندید در 19 عبارت GO (شامل 8 فرآیند زیستی) شد که در فرآیندهای متابولیسم گلوتاتیون، کاتابولیک ال-فنیل آلانین، ترجمه سیتوپلاسمی، مسیر پیام‌رسانی فعال‌شده با اکسین، تنظیم رونویسی، DNA-الگو، پروتوپورفیرینوژن IX، سازمان و پیدایش دیواره سلولی، متابولیسم Xyloglucan، آمینوسیلاسیون لوسیل-tRNA، گلیکوزیلاسیون پروتئین، تنظیم رونویسی، بیوسنتز رنگ‌دانه و غیره نقش دارند. این روش (Gene ontology) ممکن است برای شناسایی CGهای جدید ارائه شود که QTL مربوطه، مسئول صفات پیچیده است.
راضیه قربانی، راحله قاسم زاده، هادی علی پور،
دوره 9، شماره 1 - ( 6-1401 )
چکیده
بهمنظور شناسایی مکان های ژنی کنترل‌کننده صفات مورفو-فیزیولوژیک گیاهچه در 88 رقم گندم نان، آزمایشی در شرایط نرمال و تنش شوری 120 میلی مولار (معادل 12 دسی زیمنس بر متر)، در قالب طرح آلفا لاتیس ساده در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال زراعی 1400-1399 انجام شد. صفات میزان کلروفیل a، b و کل، کا روتنوئید، پرولین، وزن تر و خشک گیاهچه، طول گیاهچه، محتوای نسبی آب برگ (RWC) و غلظت یون‌ها (سدیم، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم) اندازه‌گیری شدند. پس از ژنوتیپ‌سنجی به‌وسیله توالی‌یابی با فنّاوری Ion Torrent و حذف SNPهایی با بیش از 20 درصد داده گمشده و فراوانی آلل جزئی کمتر از 5 درصد، تعداد 5869 SNP شناسایی شد. بر اساس نقشه یابی ارتباطی با روش مدل خطی مخلوط (MLM) برای شرایط نرمال در مجموع 25 ارتباط نشانگر-صفت (MTA) شناسایی شد. ژنوم A بیشترین و ژنوم D کمترین تعداد MTA را به خود اختصاص دادند. در بین صفات مورد بررسی در شرایط نرمال، کلروفیل a بیشترین تعداد MTA را روی کروموزوم های 1A، 3B، 3D، 5B و 7A نشان داد و برای شرایط تنش شوری 21 MTA شناسایی شد که ژنوم B بیشترین تعداد MTA و ژنوم D کمترین تعداد MTA را به خود اختصاص دادند. برای وزن تر گیاهچه پنج MTA شناسایی شد که روی کروموزوم های 4A و 6B قرار داشتند. نتایج پژوهش حاضر، اطلاعات ارزشمندی در ارتباط با مکان های ژنی مرتبط با صفات مورد مطالعه ارائه میدهد که می توان پس از تأیید در جمعیت های دو والدی و آزمایش‌های تکمیلی، در برنامه های بهنژادی گندم در گزینش به کمک نشانگر از این یافته‌ها استفاده نمود.
