رضا درویش زاده، هادی علیپور، احمد صرافی،
دوره ۴، شماره ۲ - ( ۱۲-۱۳۹۶ )
چکیده
بیماری ساقه سیاه یکی از بیماری‌های مهم قارچی آفتابگردان است. اطلاع از نحوه توارث و کنترل ژنتیکی صفت اهمیت ویژه‌ای در انتخاب روش مناسب به‌نژادی برای مقاومت به این بیماری دارد. در این تحقیق دو ژنوتیپ ENSAT-B۵ و AS۶۱۳ آفتابگردان به همراه ژنوتیپ جهش یافته M۵-۵۴-۱ که دارای واکنش متفاوت به جدایههای MP۸ و MP۱۰ (قارچ عامل بیماری ساقه سیاه) بودند، انتخاب و نسل‌های F۱، F۲، BC۱ و BC۲ از طریق تلاقی‌های ENSAT-B۵×AS۶۱۳ و ENSAT-B۵×M۵-۵۴-۱ ایجاد شدند. نسل‌های حاصل از تلاقی و والدین برای هر مجموعه در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با ۳ تکرار در شرایط کنترل شده کشت و آلودگی با جدایههای MP۸ و MP۱۰ قارچ عامل بیماری انجام شد. به غیر از ترکیب تلاقی [(♀) M۵-۵۴-۱ × ENSAT-B۵ (♂)-MP۱۰]، در دو ترکیب تلاقی [(♀) AS۶۱۳ × ENSAT-B۵ (♂)-MP۸] و [(♀) AS۶۱۳ × ENSAT-B۵ (♂)-MP۱۰] معنی‌دار شدن آزمون نیکویی برازش برای مدل سه پارامتری افزایشی- غالبیت حاکی از وجود اثرات متقابل غیرآللی در توارث صفت مقاومت به ساقه سیاه بود. در مدل‌های برازش یافته برای ترکیب های تلاقی مختلف، اثر غالبیت [d] و اثرات متقابل غالبیت × غالبیت [dd] بالا و معنی‌دار بودند که نشان‌دهنده اهمیت بیشتر اثرات غیرافزایشی است. بنابراین انتخاب در نسل‌های اولیه برای این صفت موفقیت آمیز نخواهد بود و بر این اساس تولید ارقام هیبرید برای افزایش مقاومت به بیماری ساقه سیاه توصیه می‌شود.
