---

آهن یکی از عناصر ضروری و کم مصرف برای اکثر گیاهان می‌باشد که نقش مهمی در تثبیت ازت و فعالیت برخی از آنزیم-ها مانند کاتالاز، پراکسیداز و سیتوکروم اکسیداز دارد. به‌منظور مکان‌یابی QTL‌های مرتبط با میزان و غلظت آهن در قسمت هوایی جو طی مراحل پنج برگی و رسیدگی کامل، 148 لاین هاپلوئید مضاعف حاصل از تلاقی ارقام Sahara3771 و Clipper در شرایط گلخانه‌ای ارزیابی و صفات غلظت و محتوای آهن در مراحل پنج برگی و رسیدگی کامل اندازه‌گیری شد. برای تجزیه QTL از نقشه پیوستگی مشتمل بر 26 نشانگر رتروترانسپوزونی IRAP و REMAP، 246 نشانگر SSR و EST-SSR، 238 نشانگر RFLP و یک نشانگر مورفولوژیک استفاده شد. از نظر کلیه صفات، تفاوت معنی‌دار بین لاین‌ها مشاهده گردید و وجود تفکیک متجاوز برای تمامی صفات نشان‌دهنده وجود ترکیبات آللی والدینی تکمیل‌کننده در نتاج بود. در مجموع، 511 نشانگر در هفت گروه پیوستگی 09/1099 سانتی‌مورگان از ژنوم جو را با متوسط فاصله بین دو نشانگر مجاور برابر 37/2 سانتی‌مورگان پوشش دادند. برای غلظت آهن هشت و چهار، محتوای آهن تک بوته شش و سه QTL به‌ترتیب در مراحل پنج برگی و رسیدگی کامل شناسایی شدند. اثر افزایشی منفی اغلب QTL‌های شناسایی شده برای غلظت و محتوای آهن تک بوته نشان‌دهنده نقش آلل‌های والد Sahara3771 در افزایش تجمع آهن در نتاج بود. یک ناحیه ژنومی مشترک برای QTL‌های صفات غلظت و محتوای آهن تک بوته در مرحله رسیدگی کامل شناسایی گردید که ممکن است ناشی از پیوسته بودن QTL‌ها یا اثر پلیوتروپیک آن‌ها باشد.

---

به‌ منظور بررسی تنوع ژنتیکی 35 جمعیت Aegilops cylindrica با استفاده از 17 آغازگر ISSR، در مجموع 190 آلل تکثیر شدند که از این تعداد، 188 آلل (95/98 درصد)، به‌عنوان آلل چندشکل تشخیص داده شدند. تعداد آلل‌های تکثیر شده از 6 تا 20 با میانگین 18/11 آلل متغیر بود. محتوای اطلاعات چندشکلی از 10/0 در آغازگر UBC841 تا 35/0 برای آغازگر UBC836 متفاوت بود. همچنین شاخص نشانگر از 6/0 برای آغازگر UBC841 تا 6 برای آغازگر 15 متفاوت بود. روش‌های گروه‌بندی خوشه‌ای و تجزیه به مختصات اصلی نتوانست جمعیت‌ها را به‌طور کامل از هم تفکیک کند و عدم ارتباط بین تنوع مولکولی و تنوع جغرافیایی را نشان داد که نشان‌دهنده تنوع ژنتیکی بالای این جمعیت‌ها می‌باشد. در مجموع جمعیت‌های غرب و جنوب غرب کشور، تنوع بیشتری نسبت به جمعیت‌های شمال و شمال غرب کشور نشان دادند، بنابراین مرکز تنوع و پیدایش گونه Ae. cylindrica احتمالاً غرب و جنوب غرب کشور بوده و از این مناطق به سمت شمال کشور انتقال یافته‌اند. نتایج این تحقیق نشان داد که نشانگرهای ISSR ابزار مفیدی برای مدیریت منابع ژنتیکی خویشاوندان وحشی گندم می‌باشد.

---

تولید پروتئین اینترفرون گامای انسانی در سیستم‌های بیانی یوکاریوتی، به‌عنوان یک پروتئین نوترکیب درمانی، در مطالعات پزشکی اهمیت بسیاری دارد. ویژگی‌های اینترفرون گاما، آن را به یک فاکتور ضد سرطانی مناسب تبدیل کرده است. فسفینوتریسین (PPT) مهارکننده گلوتامین سینتاز است و از گروه علف‌کش‌های غیرانتخابی بیالافوس می‌باشد. ژن bar کد کننده آنزیم فسفینوتریسین استیل ترانسفراز (PAT) است. این آنزیم باعث ایجاد مقاومت به علف‌کش فسفینوتریسین می‌شود و می‌تواند به‌عنوان یک نشانگر انتخابی در گیاهان استفاده شود. در این پژوهش، ژن اینترفرون گامای انسانی و ژن bar به‌صورت فیوژن در ناقل بیانی گیاهی pCAMBIA 1305.1 تحت کنترل پیش‌برنده CaMV35S و خاتمه دهنده NoS همسانه‌سازی شد. صحت همسانه‌سازی فیوژن IFNγ- Barدر ناقل بیانی حاضر با استفاده از تکنیک‌های مختلفColony PCR، هضم آنزیمی و توالی‌یابی تأیید شد. سازه‌ی تهیه‌ شده (pCAMBIA1305.1- IFNγ- Bar) با استفاده از روش انجماد و ذوب به اگروباکتریوم سویه‌ی LBA4404 انتقال داده شد و با استفاده از روش دیسک برگی در ژنوم گیاه توتون ادغام شد. گیاهان تراریخته احتمالی در محیط گزینشگر، حاوی 30 میلی‌گرم در لیتر هیگرومایسین انتخاب شدند. پس از ریشه‌دار شدن به خاک انتقال یافتند و حضور فیوژن IFNγ- Barدر ژنوم این گیاهان با استفاده از تکنیک PCR تأیید شد. در آنالیز دات‌بلات نیز حضور پروتئینIFNγ-bar در گیاهان تراریخت توتون تأیید شد.

---

به‌منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ارقام اصلاح شده و بومی یونجه، 12 رقم یونجه شامل پنج رقم اصلاح شده (کایساری، کدی، رنجر، مسمیر و سی ریور) و هفت رقم بومی (همدانی، قره یونجه، یزدی، تازه کند دیم، شازند، عمو زین‌الدین و رهنانی) از طریق صفات زراعی و نشانگرهای آنزیمی مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد 35 بذر از هر رقم در گلدان‌های مجزا به‌صورت طرح کاملاً تصادفی نامتعادل، کشت شدند. تجزیه واریانس صفات مختلف نشان داد که بین ارقام بومی و اصلاح شده یونجه از لحاظ اکثر صفات اختلاف معنی‌دار وجود ندارد. در مورد آنزیم‌های استراز و پراکسیداز، داده‌ها بر اساس وجود و عدم وجود نوار آنزیمی (1 و 0) در 11 نوار ایزوزیمی پلی‏مورف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. ارقام بومی و اصلاح شده به‌ترتیب با میانگین 246/0 ± 48/0 و 193/0 ±519/0 برای شاخص شانون و میانگین 181/0 ± 327/0 و 148/0± 352/0 برای شاخص تنوع ژنتیکی نی، تفاوت چشمگیری نشان ندادند. بررسی رابطه‏ی بین داده‏های ایزوزیمی و صفات مورد بررسی نشان داد که بین ایزوزیم 4POX- و عملکرد تک بوته تر و خشک در ارقام اصلاح شده ارتباط معنی‏دار وجود دارد.

---

ژنوتیپ‌های بومی به‌دلیل تطابق و سازگاری با شرایط محیطی مختلف، ذخایر ژنتیکی با ارزشی برای افزایش تنوع ژرم‌پلاسم‌های اصلاحی و نیز منابع بالقوه برای ژن‌های مقاومت به تنش‌های زیستی و غیرزیستی بشمار ‌می‌روند. در این مطالعه، تنوع و ساختار ژنتیکی 119 ژنوتیپ بومی جو از کشورهای مختلف و 25 رقم تجاری و لاین اصلاحی با استفاده از 45 جفت آغازگر ریزماهواره مورد ارزیابی قرار گرفت. در مجموع 225 آلل با دامنه 2 تا 14 و میانگین 5 آلل به ازای هر جایگاه تکثیر شدند. میزان اطلاعات چندشکلی برای نشانگرها بین 05/0 تا 90/0 با میانگین 51/0 متغیر بود. کمترین و بیشترین فراوانی آلل شایع به‌ترتیب مربوط به نشانگرهای EBMAC0788 (13/0) و GBM1411 (97/0) بود. تجزیه واریانس مولکولی نشان داد که واریانس درون‌گروهی (94 درصد) سهم بیشتری در تبیین واریانس مولکولی کل در مقایسه با واریانس بین گروهی داشت. حداکثر و حداقل شاخص‌های شانون و تنوع ژنی نی به‌ترتیب به ژنوتیپ‌های بومی ایران و مصر تعلق داشت. تجزیه خوشه‌ای با استفاده از الگوریتم Minimum Evolution و ضریب فاصله P-distance ژنوتیپ‌ها را به سه گروه منتسب کرد. این گروه‌بندی تا حدودی با مناطق جغرافیایی ژنوتیپ‌ها مطابقت داشت.

---

آویشن (Thymus)، یک گیاه دارویی معطر، گیاهی شناخته شده، چندساله و خشبی از تیره لامیاسه است. جنس Thymus به‌دلیل فراوانی بالای هیبریداسیون و اینتروگرسیون بین گونه‌های هم‌ناحیه، از لحاظ رده‌بندی بسیار پیچیده است و برخی از گونه‌های این گیاه دارویی بومی ایران هستند. در مطالعه حاضر، هفت اکوتیپ Thymus جمع‌آوری شده از نواحی مختلف ایران به همراه گونه زراعی لندن با استفاده از مشخصات کاریوتیپی جهت شناسایی تنوع ژنتیکی در این گیاه دارویی مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد پایه ثانویه در پنج اکوتیپ 15= x و در سه اکوتیپ دیگر 30 =x بود که احتمالاً از یک تعداد پایه اولیه 7 = x نشأت گرفته‌اند. سطوح پلوئیدی این اکوتیپ‌ها شامل دیپلوئید و تتراپلوئید بود. اکوتیپ‌های مورد مطالعه Thymus در طبقه‌بندی Stebbins رده A1 و B1 را اشغال کردند که این مطلب دلالت بر وجود تقارن کاریوتیپی ابتدایی در این اکوتیپ‌ها می‌باشد. میانگین طول کروموزوم از 03/1 تا 52/1 میکرون متغیر بود. تمام کروموزوم‌ها از نوع متاسانتریک (m) بودند. همچنین تجزیه خوشه‌ای با استفاده از پارامترهای کروموزومی و بر اساس UPGMA، اکوتیپ‌ها را در چهار گروه قرار داد.

---

یکی از پاتوژن‌های مهم ایجاد‌کننده کولیت هموراژیک و نشانگان همولیتیک اورمیک در انسان باکتری اشرشیاکلی هموراژیک سویه O157H7 می‌باشد. دام‌ها اصلی‌ترین مخزن این باکتری می‌باشند. دو فاکتور پروتئینی با اهمیت در کلونیزاسیون باکتری در اپیتلیوم روده EspA و Intimin هستند که باعث ایجاد آسیب‌های تخریبی به‌واسطه اتصال می‌گردند. این پروتئین‌ها توسط جزایر بیماری‌زایی LEE (Locus of Enterocyte Effacement) کد می‌شوند. EspA بخشی از سیستم ترشحی نوع III می-باشد که موجب انتقال پروتئین Tir به سلول میزبان و ورود آن به غشا سلول می‌شود. اینتیمین توسط ژن eae کد شده و به Tir متصل می‌گردد. این تحقیق بر این اساس است که ژن کایمریک و نوترکیب EI شامل EspA و Intimin که به‌واسطه یک لینکر به یکدیگر اتصال یافته‌اند می‌تواند به‌عنوان کاندیدای ایمنی‌زایی خوراکی در نظر گرفته شود و موجب کاهش کلونیزاسیون O157:H E. coli در مدل حیوانی گردد. بدین منظور ژن سنتتیک EspA (120) و Intimin (282) که توسط توالی 4(EAAAK) به یکدیگر متصل شده بود ساخته شد. ژن ساخته‌شده بر اساس کدون‌های گیاه توتون بهینه‌سازی و سپس تحت کنترل پروموتر Camv35s در ناقل بیانی گیاه کلون و پس از آن به‌واسطه انتقال توسط آگروباکتریوم به گیاه توتون منتقل گردید. ورود ساختار ژنی نوترکیب در برگ‌های گیاه توتون توسط آزمون PCR تأیید شد. در مرحله بعد بیان ژن مورد نظر به روش RT-PCR بررسی و تأیید گردید. در نهایت میزان پروتئین EI در برگ‌های توتون تراریخته توسط روش الیزا تخمین زده شد که برابر با 1/0 درصد از کل پروتئین محلول در برگ گیاه بود.

---

نشاسته پلی‌ساکاریدی مرکب از واحدهای گلوکز است که از دو جزء آمیلوز و آمیلوپکتین تشکیل شده است. آمیلوز ترکیبی خطی از واحدهای گلوکز (4-1)α است، اما آمیلوپکتین نسبتاً دارای شاخه‌های (6-1)α فراوانی است. بسته به نوع گونه گیاهی و محل ساخت و ساز نشاسته، نسبت این دو جز متغیر است، اما به‌طور کلی در بیشتر گونه‌ها میزان آمیلوز در حدود 20 درصد است. اگرچه این پلی‌ساکارید مهم به همان شکلی که در گیاه تولید می‌شود دارای کاربردهای متعددی در صنایع غذایی، دارویی و ... است، اما استفاده از آن به همین شکل و بدون اعمال تیمار‌های فیزیکو-شیمیایی با محدودیت‌های فراوانی مواجهه است و لذا چندان مناسب کاربردهای صنعتی نمی‌باشد. درست به همین دلیل و برای تولید نشاسته‌هایی با خصوصیات مطلوبی چون حداقل پس‌رفت (Retrogradation) و پایداری در چرخه‌های متعدد ذوب و انجماد مجدد (Freez-thaw stability)، در نهایت نسبت به تیمار نشاسته با مواد شیمیایی اقدام می‌شود. صرف‌نظر از هزینه‌بر بودن چنین تیمارهایی در صنعت، نگرانی در مورد سلامت بشر و آلودگی محیط‌زیست را می‌توان از مضرات دیگر این روش‌ها برشمرد. دست‌ورزی در سطح آنزیم‌های دخیل در بیوسنتز نشاسته امکان اصلاح کیفیت نشاسته تولیدی در گیاهانی مانند سیب‌زمینی، کاساوا، ذرت، گندم، برنج و ... را فراهم آورده است. به‌منظور تغییر در خصوصیات فیزیکو-شیمیایی نشاسته به کمک راهکارهای مهندسی ژنتیک، از آنزیم‌های جالب‌توجهی از منابع میکروبی متعددی استفاده می‌شود تا در جریان بیوسنتز نشاسته، بتوانند تغییرات مورد نظر را در داخل آمیلوپلاست اعمال کنند. خاموش‌سازی ژن‌های درگیر در بیوسنتز نشاسته و یا افزایش بیان آن‌ها، منجر به تولید نشاسته‌هایی با خصوصیات فیزیکو‌شیمیایی متفاوت شده است. همچنین تولید بیوپلیمرهای که واحدهای سازنده‌ی آن‌ها به‌غیراز (4-1)α و (6-1)α به‌صورت پیوندهای (3،6-1)α و (4،6-1)α و یا ترکیبی از این‌ها به هم متصل شده باشند، به دلیل اهمیت این بیوپلیمرها در صنعت، در حال حاضر از جمله زمینه‌های تحقیقاتی مهم امروزی است.

---

فسفر یکی از عناصر پرمصرف مهم است که در فرآیند‌های مختلف فیزیولوژیکی و متابولیکی، نقش عمده‌ای در تولید و انتقال انرژی دارد. برای مکان‌یابی QTL‌های صفات مرتبط با تجمع فسفر در بخش هوایی جو، 148 لاین هاپلوئید مضاعف حاصل از تلاقی ارقام Sahara3771 و Clipper در شرایط گلخانه‌ای ارزیابی و غلظت و محتوای فسفر در مرحله پنج برگی و رسیدگی اندازه‌گیری شدند. تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که بین لاین‌ها از نظر صفات مورد مطالعه تفاوت معنی‌دار وجود داشت و برای کلیه صفات تفکیک متجاوز مشاهده شد. تجزیه QTL بر اساس مکان‌یابی فاصله‌ای مرکب و نقشه پیوستگی جمعیت مشتمل بر 246 نشانگر SSR، EST-SSR، 238 نشانگر RFLP، 26 نشانگر رتروترانسپوزونی IRAP و REMAP و یک نشانگر مورفولوژیک با پوشش09/1099 سانتی‌مورگان از ژنوم جو و با متوسط فاصله بین دو نشانگر مجاور برابر 15/2 سانتی‌مورگان انجام و در مجموع سیزده QTL برای غلظت و محتوای فسفر در مراحل پنج برگی و رسیدگی شناسایی شد. برای غلظت و محتوای فسفر در مرحله پنج برگی، به ترتیب سه و دو QTL مکان‌یابی گردید از چهار QTL شناسایی شده برای غلظت فسفر در مرحله رسیدگی، سه و یک QTL به ترتیب دارای اثر افزایشی مثبت و منفی بودند. برای محتوای فسفر تک بوته در مرحله رسیدگی نیز چهار QTL با مجموع تبیین فنوتیپی 60 درصد مکان‌یابی گردید. از سیزده QTL شناسایی شده، تعداد ده QTL دارای اثر افزایشی مثبت بودند که نشان‌دهنده نقش آلل‌های والد Clipper در این جایگاه‌ها در افزایش ارزش صفات مربوطه در نتاج است. در این مطالعه، یکQTL مشترک برای صفات مورد مطالعه شناسایی شد که ممکن است ناشی از پیوستگی ژنی و یا اثر پلیوتروپیک باشد.

---

بابونه‌کبیر (Tanacetum parthenium L.) گیاهی است دارویی از خانواده گل ستاره‌‌ای‌ها (Asteraceae) که به‌دلیل وجود ترکیب ترپنی پارتنولید، توجه زیادی را به‌علت ارزش دارویی و فعالیت‌های فارماکولوژیکی (به‌عنوان پیشگیری کننده میگرن و درمان سرطان) به خود جلب کرده است. پارتنولید یک سزکویی‌ترپن لاکتون می‌باشد که گفته می‌شود به‌طور عمده از مسیر MVA (Mevalonic acid) بیوسنتز می‌شود. اخیراً نشان داده شده است که مسیر MVA و مسیر MEP (Methyl erythritol phosphate) از طریق تبادل پیش‌ماده IDP (Isopentenyl diphosphate) برای بیوسنتز ترپن‌های مختلف با هم در ارتباط می‌باشند؛ بنابراین بیوسنتز پارتنولید می‌تواند تحت تأثیر مسیر MEP نیز قرار بگیرد. در تحقیق حاضر، بیان دو ژن کلیدی مسیر MVA (TpHMGR و TpGAS) و دو ژن کلیدی مسیر MEP (TpDXR و TpHDR) با استفاده از واکنش زنجیره‌ای پلیمراز در زمان واقعی (Real time PCR) در برگ‌های مربوط به مرحله رویشی و زایشی و در گل‌های ژنوتیپ‌های مختلف بابونه‌کبیر بررسی شد. نتایج نشان داد که میزان بیان این ژن‌ها می‌تواند تحت تأثیر مرحله رشدی و ژنوتیپ تغییر کند، به‌نحوی‌ که در برگ‌های مرحله رویشی و گل‌ها ژنوتیپ‌های مختلف فقط بیان ژن TpGAS تفاوت نشان داد، در حالی که در برگ‌های مرحله زایشی میزان بیان ژن‌های TpHMGR، TpGAS و TpDXR اختلاف معنی‌دار( 01/0 P<) مشاهده شد.

---

انتخاب روش اصلاحی در برنامه‌های به‌نژادی گیاهان زراعی بستگی به نظام ژنتیکی کنترل کننده صفت گزینش شده دارد. این پژوهش به‌منظور مطالعه پارامترهای ژنتیکی برخی صفات فنولوژیک، مورفولوژیک، عملکرد دانه و اجزای عملکرد با استفاده از تجزیه میانگین نسل‌های حاصل از تلاقی اینبرد‌لاین‌های KE72012 (P1) × K1263/1(P2) ذرت در ایستگاه طرق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در سال زراعی 1391 انجام شد. شش نسل P1، P2، F1، F2، BC1 و BC2 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نسل‌ها نشان داد در کلیه صفات مورد بررسی، جزء غالبیت (H) بیشتر از جزء افزایشی (D) بود، البته در بعضی صفات تفاوت بین دو جزء غالبیت و افزایشی بسیار زیاد بود که این موضوع بیانگر اهمیت اثرات غالبیت در کنترل ژنتیکی صفات می‌باشد. متوسط غالبیت ژنی 1/2(H/D) در کلیه صفات، نشان ‌دهنده غالبیت کامل به سمت فوق غالبیت بود که بیان‌ کننده اهمیت اثرات غالبیت می‌باشد. براساس تجزیه میانگین نسل‌ها با استفاده از آزمون مقیاس وزنی، برازش مدل ساده افزایشی-غالبیت صورت گرفت و عدم کفایت آن در صفات، حاکی از اهمیت اثرات اپیستازی در توجیه تغییرات ژنتیکی این صفات بود. متوسط وراثت‌پذیری عمومی برای صفات مورد مطالعه در تلاقیKE72012 (P1) × KE1263/1 (P2) بین 10/0 تا 88/0 و دامنه وراثت‌پذیری خصوصی در این تلاقی بین 02/0 تا 59/0 برآورد گردید. همچنین تخمین تعداد ژن کنترل کننده صفت عملکرد دانه نشان داد که در تلاقی KE 72012 (P1) × K1263/1 (P2)، یک تا 5 ژن دخالت دارند.

---

این مطالعه به‌منظور شناسایی نشانگر‌های پیوسته به برخی صفات دانه گندم انجام شد. یک‌صد ژنوتیپ گندم، در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار کشت شدند و پس از برداشت دانه‌ی ژنوتیپ‌های مورد آزمایش، صفاتی چون سختی دانه، طول، عرض و وزن هزار دانه‌ی آن‌ها اندازه‌گیری شد. نقشه‌یابی ارتباطی با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره، در کل ژنوم و همچنین برخی نشانگرهای ریزماهواره‌ پیوسته به کیو.تی.ال‌ها (QTLs)، انجام گرفت. از تعداد 96 نشانگر به‌منظور بررسی ساختار جمعیت و 22 نشانگر پیوسته به صفات استفاده شد. ساختار جمعیت، با استفاده از نرم‌افزار Structure تعیین شد و ژنوتیپ‌ها به شش زیر جمعیت تقسیم شدند. در مجموع تعداد 35 نشانگر پیوسته به صفات با استفاده از نرم‌افزار Tassel شناسایی شدند که از این تعداد هشت نشانگر SSR پیوسته به کیو.تی.ال بودند. سایر نشانگرها که با صفات پیوستگی نشان دادند برای بررسی ساختار جامعه مورد استفاده قرار گرفته بودند. نشانگرهای پیوسته به کیو.تی.ال برای صفات، سختی دانه در کروموزوم‌ 5B، 5D و 6D، طول، عرض و وزن هزاردانه در کروموزوم‌های 1B، 2B، 2D، 5B، 5D، 6D، 7B و 1A شناسایی شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که نقشه‌یابی ارتباطی می‌تواند به‌عنوان یک روش مکمل برای مکان‌یابی کیو.تی.ال به‌منظور انتخاب به کمک نشانگر در گندم نان مورد استفاده قرار گیرد.

---

بررسی تنوع ژنتیکی زردآلو، موجب افزایش شناخت نسبت به این گیاه شده و امکان انتخاب ژنوتیپ‌های مرغوب‌تر را برای توسعه کشت و کار فراهم می‌نماید. در این پژوهش، تنوع ژنتیکی 26 رقم و ژنوتیپ زردآلوی موجود در کلکسیون ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی کردستان با استفاده از ارزیابی ویژگی‌های فنولوژیکی و فیزیولوژیکی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که اثر ژنوتیپ بر ویژگی‌هایی مانند شروع گل‌دهی، طول دوره‌ی گل‌دهی، محتوای نسبی آب، میزان نشت یونی، پرولین و پتاسیم بافت مادگی گل، میزان خسارت سرمازدگی بهاره به گل‌، زمان برداشت، میزان مواد جامد محلول، اسیدیته قابل تیتراسیون و اسیدیته میوه‌ها، در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. اختلاف بین ژنوتیپ‌ها از نظر این ویژگی‌ها حاکی از وجود تنوع بالا در بین ژنوتیپ-های مورد بررسی بود. تاریخ باز شدن 90 درصد گل‌ها دارای کمترین میزان توارث‌پذیری (5/28 درصد) بود که نشان می-دهد این ویژگی به شدت تحت تاثیر عوامل محیطی قرار می‌گیرد. بیشترین میزان توارث‌پذیری در بین ویژگی‌های اندازه-گیری شده مربوط به عملکرد، مواد جامد محلول، دوره برداشت میوه و یکنواخت رسیدن میوه با توارث حدود 99 درصد بود که حاکی از تاثیر‌پذیری بسیار کم این ویژگی‌ها از عوامل محیطی می‌باشد.

---

امروزه زیست‌ فناوری گیاهی راهکار مناسبی را در جهت توسعه مواد غذایی مشتق از محصولات تراریخته فراهم نموده است. در ایران نیز با توجه به اینکه عمده سویای مصرفی به‌صورت وارداتی بوده، انجام برچسب‌گذاری این محصولات از لحاظ کیفی و کمی همواره مد نظر بوده است. مطالعات وسیعی بر روی تجزیه و تحلیل کیفی محصولات تراریخته با استفاده از راه‌کارهای مولکولی انجام گرفته است. در این مطالعه، از روش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز در زمان واقعی (Real-time PCR)، برای شناسایی کیفی و کمی بذور سویای تراریخته مقاوم به رانداپ در سطح توالی پیش‌بر CaMV 35S سویای مقاوم به رانداپ نسبت به توالی ژن خانه‌دار لکتین استفاده شد. بررسی‌ها برای تعیین میزان دقیق حضور مواد تراریخته در دو نمونه بذر وارداتی انجام گرفت که سنجش مبتنی بر توالی پیش‌بر CaMV 35S، میزان حد آستانه تشخیص کمتر از یک درصد را نشان داد. میزان حساسیت و دقت این روش، مطابق استانداردهای تجاری برای برچسب‌گذاری نمونه‌های بذری می‌باشد. لذا، برای اولین بار، از یک روش کمی به‌طور موفقیت‌آمیزی برای تعیین دقیق درصد محتوای تراریخته یک توده بذر تجاری در ایران استفاده به‌عمل آمد.

---

نعناع فلفلی (Mentha piperita) یکی از مهم‌ترین گیاهان دارویی و معطر است. منتول ترکیب اصلی و ویژه اسانس نعناع فلفلی است که در صنایع داروسازی، آرایشی و غذایی استفاده می­شود. این کار با هدف مطالعه بیان ژن­های پولگان­ردوکتاز (Pr)، منتوفوران­سینتاز (Mfs) و لیمونن­سینتاز (Ls) مسیر بیوسنتز منتول در اندام­های مختلف (گل، برگ و ساقه) در زمان شروع گلدهی انجام شد. برای انجام این پژوهش، گیاهان نعناع فلفلی از پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تهیه و به گلدان­ها در گلخانه منتقل شدند. با توجه به نتایج تجزیه واریانس داده‌ها مشخص شد که بین اندام­های برگ، ساقه و گل از نظر میزان رونوشت ژن­های مورد مطالعه تفاوت بسیار معنی­داری وجود دارد. نتایج این مطالعه نشان داد که بیان ژن­های مورد مطالعه در اندام­های مختلف متفاوت بوده و ارتباط مستقیمی بین مقدار منتون و منتوفوران با بیان ژن­های Pr و Mfs در گل و برگ وجود دارد. بنابراین، می­توان استنباط کرد که احتمالاً بیان ژن­های Mfs و Pr در این اندام‌ها در سطح نسخه­برداری کنترل می­شود.

---

آگاهی از میزان تنوع ژنتیکی و درک روابط موجود بین گونه‎‎‎ها و توده‎های بومی کشور گام مؤثری در راستای حفظ ژرم‎پلاسم گیاهان می‎باشد. در این مطالعه تنوع ‎ژنتیکی درون و بین هفده‌ توده‌ی شوید (Anethum graveolens L.) بومی مناطق مختلف ایران با استفاده از پنج نشانگرISSR  بررسی شد. در مجموع 29 باند چند شکل ایجاد شد. میانگین کل چند شکلی 7/54% بود. بیشترین و کمترین میزان محتوای اطلاعات چندشکل (PIC)، به ترتیب 46/0 در آغازگر (CA)₈G و 4/0 در آغازگر (AG)₈T و میانگین 43/0 بود. بیشترین و کمترین تنوع ژنتیکی بر اساس شاخص‎های درصد مکان‎های ‌ژنی چندشکل به‌ترتیب 07/62 و 10/93، هتروزیگوسیتی مورد انتظار به ترتیب 248/0 و 392/0 و شاخص اطلاعات شانون به ترتیب 360/0 و 567/0 در میان توده‌ی‎‎ اردبیل و توده‌ی‎‎ آذرشهر مشاهده شد. ماتریس عدم ‎تشابه نشان داد که توده‎های ساری و کرمان بیشترین و توده‎های اهواز و نهاوند کمترین فاصله ژنتیکی را داشتند. تقسیم‎بندی تغییرات درون و بین توده‎ها با استفاده از تجزیه واریانس مولکولی نشان داد که 88 درصد کل تغییرات ژنتیکی درون توده‎ها وجود دارد. تجزیه خوشه‎ای بر اساس روش UPGMA ارتباط ضعیف بین فاصله ژنتیکی و فاصله جغرافیایی را در بین توده‎ها نشان داد.

---

بومادران (Achillea millefolium L.) گیاهی علفی و چندساله از خانواده‌ی گل ستاره­ای­ها (Asteraceae) می‌باشد. اسانس بومادران دارای ترکیب‌هایی از جمله مونوترپن و سزکوئی‌ترپن‌های مختلف است که لینالول و پینن از اجزای اصلی تشکیل دهنده آن می‌باشند. این دو ترکیب دارای ارزش دارویی و اثرات ضدآفت و ضدمیکروبی هستند و در صنایع غذایی، عطرسازی و آرایشی و بهداشتی کاربرد دارند. هدف از تحقیق حاضر، استفاده از راهکار آغازگرهای هرز برای جداسازی ژن های لینالول سنتاز و پینن سنتاز از گیاه دارویی بومادران می­باشد. در این تحقیق RNA کل از گیاه بومادران استخراج شد، سپس ژن‌های موردنظر با استفاده از آغازگرهای هرز و واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) تکثیر گردیدند. نتایج حاصل از PCR، تکثیر باندهای مورد نظر به ترتیب حدود 720 و 250 جفت باز را نشان داد. با آنالیزهای بیوانفورماتیکی، نتایج توالی‌یابی با داده‌های موجود در بانک ژن جهانی (NCBI) مقایسه گردید. نتایج بررسی تنوع بین گونه‌ها و خانواده‌های مختلف گیاهی و روابط فیلوژنتیکی بر اساس ژن‌های Pis و Lis نشان داد بیشترین میزان مشابهت بین گیاه بومادران و درمنه (Artemisia annua) و نیز بین خانواده ‌های Asteraceae و Lamiaceae وجود دارد، به‌نحوی که در یک گروه قرار گرفتند. نتایج این پژوهش، مشابهت نسبتاً بالای توالی این ژن‌ها را با ژن‌های متناظر در سایر گیاهان نشان داد و صحت توالی‌یابی را تأیید نمود.

---

این پژوهش به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی 25 ژنوتیپ گندم نان و دوروم دیم با استفاده از 20 جفت آغازگر SSR، انجام شد. از روش CTAB برای استخراج DNA استفاده شد. در مجموع 69 آلل مختلف در تمام ژنوتیپ‏ها تکثیر و شناسایی گردید. تعداد آلل تکثیر شده توسط آغازگرها از 2 آلل (آغازگرهای Xgwm369 و Xcfd40) تا 5 آلل (آغازگر Xbarc54) متغیر بود. میانگین تعداد آلل 45/3 آلل در هر مکان ژنی بود. در این مطالعه بیشترین و کمترین میزان اطلاعات چندشکلی (PIC) به ترتیب مربوط به آغازگرهای Xcfd40، Xcfd168، Xgwm350، Xbarc178 و Xgwm30 بود. ماتریس تشابه بین ژنوتیپ‏های مورد مطالعه با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش UPGMA تشکیل گردید. بر اساس ضرایب تشابه به دست آمده، ارزش‏های تشابه دامنه‏ای از 14/0 تا 86/0 درصد را نشان دادند. بیشترین تشابه ژنتیکی بین ژنوتیپ‏های Seri و Seri82 و کمترین آن بین ژنوتیپ‏های Baviacora و Sita/chil به ترتیب به میزان 86/0 و 14/0 مشاهده شد. تجزیه خوشه‏ای توانست ژنوتیپ‏های گندم بهاره و زمستانه و ژنوتیپ‏های گندم نان و دوروم را از هم تفکیک نماید. با توجه به تنوع ژنتیکی که با استفاده از نشانگرهای SSR به دست آمد، می‏توان از فواصل ژنتیکی بطور مطلوب در برنامه‏های به‌نژادی گندم استفاده کرد.

---

به‌منظور بررسی اجزای ژنتیکی و نحوه توارث تعدادی از صفات مورفولوژیک، 6 ژنوتیپ گندم دوروم دیم (چهل‌دانه، گردیش، زردک، سوریه 1، واها و Knd1149//68/ward) و بذور حاصل از تلاقی دای‌آلل کامل آن‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 2 تکرار در سال زراعی 85-1384 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه کشاورزی دیم مراغه کشت گردیدند. نتایج تجزیه دای‌آلل نشان داد که برای صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله و تعداد پنجه بارور سهم واریانس افزایشی نسبت به واریانس غالبیت بیشتر بود. مقدار مثبت پارامتر F نشان ‌داد که در والدین مورد استفاده فراوانی آلل‌های غالب نسبت به آلل‌های مغلوب بیشتر بود. مقدار درجه غالبیت نیز نشان‌دهنده غالبیت ناقص ژن‌ها در کنترل صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، تعداد پنجه بارور و وزن صد دانه و فوق غالبیت در کنترل طول پدانکل بود. تجزیه گرافیکی نشان داد که افزایش صفات عملکرد دانه، طول پدانکل، وزن صد دانه، تعداد دانه در غلاف و طول سنبله توسط ترکیبی از آلل‌های غالب و مغلوب کنترل ‌می‌گردد. بالا بودن سهم اثر افزایشی برای عملکرد دانه نشان‌دهنده امکان گزینش برای بهبود صفت مذکور در ژنوتیپ‌های مورد مطالعه است. از آنجا که در بین والدین مورد مطالعه بیشترین مقدار عملکرد دانه مربوط به رقم گردیش (33/10 گرم در بوته) بود، این رقم می‌تواند در برنامه‌های اصلاحی به‌عنوان والد تلاقی جهت نیل به لاین‌هایی با عملکرد و اجزای عملکرد بالا مورد استفاده قرار گیرد. همچنین بهره‌گیری از تلاقی Knd1149//68/ward × واها با بیشترین میزان عملکرد در بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه، در برنامه‌های تولید هیبرید توصیه می‌‌شود.

---

به منظور تعیین همبستگی بین صفات مختلف زراعی و مطالعه روابط بین آن­ها به کمک تجزیه رگرسیون، 46 جمعیت یونجه زراعی موجود در ژرم­پلاسم مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی­سینا در سال 1391 مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس برای صفات مختلف معلوم کرد که تفاوت جمعیت­ها برای صفات عملکرد علوفه خشک و تعداد لارو در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود. . ضرایب همبستگی ژنوتیپی عملکرد تر علوفه با مقدار سبزینه برگ (اسپاد) (^**952/0)، ارتفاع بوته در زمان ده درصد گلدهی با عملکرد تر علوفه (^**987/0)، درصد ماده خشک با عملکرد تر علوفه (^**942/0-)، عملکرد علوفه خشک با ارتفاع بوته در زمان ده درصد گلدهی (^*676/0) و درصد ماده خشک (^*896/0) رابطه معنی­دار داشتند. تجزیه همبستگی فنوتیپی نشان داد که یک همبستگی مثبت و معنی­داری بین درصد خسارت و تعداد لارو (^**767/0r = )، یک همبستگی منفی معنی­داری بین درصد ماده خشک با عملکرد علوفه­ تر (^**450/0-r = ) ولی رابطه منفی با عملکرد علوفه خشک (^**424/0r = ) وجود دارد. رگرسیون گام به گام برای عملکرد علوفه تر به‌عنوان متغیر تابع نشان داد که عملکرد علوفه خشک، درصد ماده خشک، ارتفاع بوته در مرحله ده درصد گل­دهی و تعداد لارو به‌­ ترتیب وارد مدل شدند و با ضریب تبیین تجمعی 29/89 درصد، بیشترین تغییرات عملکرد علوفه تر را توجیه نمودند. همچنین بیشترین و کمترین درصد وراثت ­پذیری به ­ترتیب متعلق به صفات تعداد لارو و عملکرد علوفه خشک بود. جمعیت ناراگامت (شماره 30) با عملکرد علوفه خشک بالا و تعداد لارو و نیز درصد خسارت نسبتاً کم در بین جمعیت­ها، به عنوان جمعیت مطلوب و مقاوم پیشنهاد می­شود.