[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
آخرین مطالب سایر بخش‌ها
..
:: جستجو در مقالات منتشر شده ::
20 نتیجه برای قرآن

علی فتح الهی،
سال 1، شماره 1 - ( 6-1393 )
چکیده

 

زندگی موضوعی اساسی و هدفمند پنداشتن آن از آموزه­های ادیان الهی است. قرآن کریم توجه زیادی به مسأله­ی زندگیِ مطلوب و معنی­دار بودن آن داشته و در آیات بسیاری زندگی انسان را امری غایتمند معرفی کرده است. قرآن زندگی این جهانی انسان را واقعیتی در خور تأمل و در ارتباط تنگاتنگ با آخرت پنداشته است. مکتب اسلام به عکس سایر مکاتب فکری، هدف­های مادّی و معنوی زندگی را توأمان و برای به کمال رساندن انسان­ها لحاظ کرده است. اساساً هدف تعالیم انسان­ساز دین مبین اسلام تأمین زندگی مطلوب در حیات گذرای مادّی دنیوی و حیات‏ جاودانه­ی اخروی برای انسان و تضمین خوشبختی او در هر دو سرای است.

    عارفان مسلمان به طور عام و مولانا به شکل خاص و به تبعیت از تعالیم وحیانی، نیل به حیات طیّبه یا زندگی عاشقانه را در گروِ بندگی حق، تهذیب نفس و ریاضت تن تلقی می­کنند. حیات طیّبه­ی عارفان، زیستی فارغ از موت و شهود بی­واسطه­ی اسماء و صفات پروردگار است. آنان نیل به حیات نیکو و مطلوب قرآنی و سرانجام سلوک در جاده­ی طریقت را تنها در پرتو مرشد کامل تلقی می‌نمایند. 


سید محمد میرحسینی، نرگس انصاری، لیلا قلندری،
سال 1، شماره 2 - ( 9-1393 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال اول، شماره­ی دوم،‌ پاییز و زمستان 1393 هـ. ش/2014م

صفحات  103- 131

 

تحلیل ساختاری قسم در قرآن کریم

(بررسی بیست جزء قرآن کریم) 

 

سیدمحمد میرحسینی[1]

نرگس انصاری[2]

لیلا قلندری[3]

 

چکیده

  قسم از نظر شکلی یکی از ادوات تأکید در کلام به شمار می‌آید که در ارتباط تنگاتنگ با معنا و مخاطبین قرار دارد. چگونگی به کار رفتن این عنصر زبانی با تمام ارکان آن، پیوند نزدیکی با درجه­ی تردید یا باور مخاطب دارد و متکلم بلیغ کسی است که با علم به احوال مخاطب، کلامش را در بهترین شکل برای انتقال معنا به کار گیرد. با درک اهمیت این موضوع، تفاوت‌های ساختاری قسم در قرآن کریم- عالی‌ترین درجه کلام بلیغ- کاملاً در ارتباط با غرض متکلم در انتقال معنی است. پژوهش حاضر تلاش دارد با کشف ارتباط میان هر یک از ارکان قسم از یک سو و معنی و مخاطب از سوی دیگر، علت تفاوت ساختاری قسم را در ارتباط با عناصر ذکر شده بررسی و تحلیل نماید. محدوده پژوهش در بیست جزء آغازین قرآن بوده و پس از استخراج تمام نمونه‌ها و تفکیک آنها بر اساس ارکان قسم و با روش توصیفی- تحلیلی و با ارائه نمودارهای آماری مورد تحلیل قرار گرفته است. بررسی ساختاری قسم نشان می‌دهد در بخش مورد پژوهش از میان چهار رکن قسم، حذف فعل قسم رایج‌تر و ذکر جواب قسم نسبت به دیگر ارکان بیشتر است. البته لازم به ذکر است که حذف ارکان یا ذکر آن‌ها بر اساس متکلّم (مقسِم) آیه و مخاطب قسم متفاوت است. ذکر جواب قسم نسبت به دیگر ارکان، خواننده را در فهم موضوع سوگند در سور مکی و مدنی یاری می‌کند و بیشتر پیرامون موضوعاتی چون (قطعیت وقوع قیامت، حقانیت رسول حق، سرکشی انسان‌ها و عاقبت آنها...) است.

 

[1] - استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین، (نویسنده مسئول):  m.mirhoseyni@hum.ikiu.ac.ir

[2] - استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین:  n.ansari@hum.ikiu.ac.ir

[3] - کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی: malvahab@yahoo.com 

      تاریخ دریافت: 24/9/1393               تاریخ پذیرش: 4/12/1393


یدالله رفیعی، لیلا جدیدی،
سال 1، شماره 2 - ( 9-1393 )
چکیده

تصویرپردازی هنری از جمله مباحثی به شمار میرود که به شیوههای مختلف سالها مورد توجه مفسران و بلاغیون قرار گرفته است. از آنجا که قرآن کریم، عالم هستی را به صورت زنده و پویا ترسیم نموده، قرآن‌پژوهان کوشیده‌اند تا این صحنههای دلنشین را وصف کنند و در اختیار همگان قرار دهند؛ از این رو عناصری را برای آن برگزیدند.

از میان عناصر مطرح شده، این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، عنصر رنگ، حرکت، موسیقی، فواصل آیات (در قالب ویژگی حروف) و استعاره‌‌های موجود در سورهی قیامت را بررسی نماید و به وصف حال گنهکاران و منکران در روز قیامت و ویژگی‌ها و احساسات روحی و روانی آنان بپردازد. از این رو شش صحنه را مورد بررسی قرار می‌دهد تا از این طریق مشخص شود که تصویرهای قرآنی برای بیان روشن و واضح حقیقت استفاده میگردد.

شایان ذکر است یافتههای این مقاله، که حاصل استخراج برخی صحنههای موجود در سوره‌ی قیامت بر اساس نظرات بلاغیون و مفسران قدیم و معاصر است، ضرورت بررسی کل سورههای قرآن را در قالب این نظریه نشان می‌دهد.

کلید واژگان: قرآن کریم، سورهی قیامت، تصویر‌پردازی هنری، عناصر تصویر‌پردازی.


وصال میمندی، فاطمه جمشیدی،
سال 1، شماره 2 - ( 9-1393 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال اول، شماره­ی دوم،‌ پاییز و زمستان 1393 هـ.ش/2014م

صفحات  133- 154

 

بررسی وجوه اشتراک و افتراق نمایش‌نامه‌ی «أهل الکهف»

اثر «توفیق الحکیم» و داستان قرآنی اصحاب کهف بر اساس تفاسیر

 

وصال میمندی[1]

               فاطمه جمشیدی[2]

چکیده

مفاهیم سعادت بخش قرآن­کریم، همواره دغدغهی ذهن روشنفکران و ادیبان مسلمان بوده و بسیاری از آنان سعی کردهاند تا از طریق بازتاب این مفاهیم در آثار خویش، به وظیفهی انسانی خود مبنی بر راهنمایی بشر جهت گام نهادن در راه دین و به تبع آن رسیدن به قلّههای رفیع سعادت سهیم باشند. از این­ رو اثرپذیری متون ادبی از متون دینی و در رأس آنها قرآن کریم و تفاسیر به عنوان یکی از رویکردهای ادبی در حوزهی نقد، توجّه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است.

در این مقاله که با روش تحلیلی توصیفی و استفاده از منابع کتابخانهای صورت گرفته، سعی شده تا پارهای از وجوه اشتراک و افتراق میان نمایشنامهی «أهل الکهف» نوشتهی «توفیق الحکیم»- نویسندهای که سهم وی در شکلگیری و شکوفایی فنّ نمایش‌نامه‌نویسی در زبان عربی بر کسی پوشیده نیست- و داستان قرآنی اصحاب کهف، بررسی شود. از این ­رو در ابتدا به بررسی گذرای رابطهی دین و ادبیات پرداخته شده و پس از بیان شرح حال مختصری از «توفیق الحکیم» و آثار و جایگاه او در عرصه‌ی نویسندگی، نمونههایی از وجوه ارتباط نمایشنامهی وی با نام «أهل الکهف» و داستان قرآنی اصحاب کهف بررسی شده است تا میزان اهتمام توفیق الحکیم به این کتاب آسمانی برای ترویج افکار خود و نهادینه­کردن پارهای اصول اخلاقی، برای خوانندگان آشکار گردد. در نتیجه تحقیق دریافتیم که نمایش­نامه­ی «أهل الکهف» درزمینه­های گوناگونی مانند عنصر مکان و تصویرگری برخی از فضاهای فیزیکی داستان مانند عدم تابش نور خورشید به درون غار و توصیف صحنه­های داستان و مفاهیمی چون یکتاپرستی و علت مرگ اصحاب کهف متاثر از قرآن کریم و  تفاسیر مختلف است.

کلید واژگان: قرآن کریم و ادبیات، نقد ادبی، توفیق الحکیم، أهل الکهف.

 

[1]- استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، (نویسنده مسئول): vesalm1387@yahoo.com                                                      

[2]- دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، f.jamshidi1364@gmail.com

 تاریخ دریافت: 15/5/1393                        تاریخ پذیرش: 8/10/1393

 

 


علی صیادانی، رسول بازیار،
سال 2، شماره 3 - ( 9-1394 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال دوم، شمارهی اول، پیاپی سوم، بهار و تابستان 1394 هـ. ش/2015م

صفحات 1- 17

نقدی بر معروفترین روشهای ترجمه قرآن کریم

(بر اساس جدیدترین تئوری‌های ترجمه و زبان‌شناسی)

علی صیادانی[1]

رسول بازیار[2]

چکیده

در دهه‌‌های اخیر ترجمه‌‌های قرآن و رویکردهای منتقدانه بر آن گسترش وسیعی داشته است ولی آنچه این رویارویی مبارک را به چالش می‌‌کشاند مبهم بودن روش ترجمه و یکسان نبودن زبان علمی ناقدان ترجمه و  مترجمان است. نگارندگان در این پژوهش پس از معرفی معروف‌ترین انواع روش‌‌های ترجمه (ترجمه پویا، صوری، تفسیری، لفظی) مزایا و معایب هر یک را ذکر کرده، سپس ضمن معرفی نظریه‌پردازان و زبان‌شناسان معروفی چون: (یوجین نایدا، پیتر نیومارک، گنتزلر، سنیل هورنبی و زونگ) نظریات آنان را نقد و بررسی کرده‌‌اند. ترجمه (لفظی و تفسیری) از قدیمی‌‌ترین روش‌‌هایی است که مترجمان قرآن کریم از آن‌ها بهره برده‌‌اند ولی از آنجایی که این دو روش، ترجمه مطلوب و ایده‌آلی به دست‌‌ نداده‌‌اند نگارندگان برآنند که ضمن پرداختن به ترجمه پویا و ترجمه صوری به رفع چالش‌‌های موجود در ترجمه قرآن کریم مختصر کمکی کرده باشد. این شیوه در صورتی مفید خواهد بود که این شیوه‌‌ها همدیگر را تکمیل کنند و در پی هم به کار گرفته شوند. چرا که هیچ روش ترجمه‌‌ای به تنهایی نمی‌‌تواند در برگردان قرآن به زبان فارسی موفق باشد و برای ارائه ترجمه موفق باید ضمن آشنایی با روش‌‌های ترجمه، در هر بافت موقعیتی روش متناسبی انتخاب گردد.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، ترجمه لفظی، ترجمه تفسیری، ترجمه پویا، ترجمه صوری.

 

[1]- استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، (نویسنده مسئول): a.sayadani@azaruniv.edu

[2]- دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب، دانشگاه تهرانrasuoolbazyar@gmail.com


ابراهیم فلاح، سجاد شفیع‌پور،
سال 2، شماره 3 - ( 9-1394 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال دوم، شمارهی اول، پیاپی سوم، بهار و تابستان 1394 هـ. ش/2015م

صفحات 41-63

کاربردشناسی نشانه‌های آوایی در نظام معنایی قرآن کریم

« تحلیل موردی سوره مرسلات»

ابراهیم فلاح[1]

سجاد شفیع‌پور[2]

چکیده

آواهای یک واژه از نگاه نشانه‌شناسی واحدهای بی‏مفهوم نیستند بلکه نشانه‏هایی اعتباری از مدلول‏های معنایی و قرائن متصل لفظی هستند که در جهت فهم بهتر مقصود گوینده نقش دارند. دانشی که عهده‏دار تبیین ارتباط آوایی- معنایی است، معناشناسی آوایی نامیده می‏شود. قرآن کریم به عنوان قسمی از معماری سخن از نشانه‏های آوایی در زمینه‏های مختلف جهت فهم بهتر مقصود خود بهره برده که لازم است انواع و کاربردهای آن‏ها تبیین گردد تا فهمی دقیق‌تر از مفاهیم قرآنی صورت گیرد. انواع به کارگیری نشانه‌های آوایی در نظام معنایی از سوی قرآن کریم را می‏توان در سه سطح: شناخت لحن در سطح افقی، فهم دقیق مدلول و تصویر‌سازی ذهنی مفاهیم برای مخاطب متصور دانست.

این پژوهش با عنوان «کاربردشناسی نشانه‌های آوایی در نظام معنایی قرآن تحلیل موردی سوره مرسلات» قصد دارد تا با روش تحلیلی و به شیوه‏ی کتابخانه‏ای ابتدا به تبیین دانش معناشناسی آوایی در سطح قرآن پرداخته و انواع کاربردهای نشانه‌های آوایی و ارتباط آن‏ها با معنا را با بررسی مواردی از سوره مرسلات در قرآن تبیین کند. نتایج به دست آمده نشان خواهد داد که نشانه‏های آوایی در نظام معنایی قرآن در تصویر‏گری حوادث عظیم قیامت و کیفر مجرمان، هم‏چنین در تصویرسازی حال مؤمنان در سوره مرسلات سهمی سترگ دارند.

واژگان کلیدی: قرآن، آوا، معنا، کاربردشناسی، مرسلات.

 

[1]- استاد یار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، (نویسنده مسئول): fallahabrahim@gmail.com      

[2]- دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده قم Sajad1414@gmail.com

  


مرتضی قائمی، فائزه صاعدانور،
سال 2، شماره 3 - ( 9-1394 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال دوم، شمارهی اول، پیاپی سوم، بهار و تابستان 1394 هـ. ش/2015م

صفحات 65- 91

ساخت‌های همپایه در جزء سی‌ام قرآن کریم

مرتضی قائمی[1]

فائزه صاعدانور[2]

چکیده

برای انتقال پیام‌‌های آسمانی، امکانات زبانی به زیباترین شکل ممکن در قرآن کریم به ‌کار رفته است. یکی از ویژگی‌های سبکی جزء سی‌ام قرآن کریم، استفاده گسترده از ساخت‌های همپایه است. همپایگی در ساخت‌هایی رخ می‌دهد که دو یا چند واژه، گروه و یا جمله‌واره با حروف ربط همپایه‌ساز به یکدیگر مربوط شوند و در یک وظیفه دستوری قرار ‌گیرند. ساخت‌های همپایه و ادات همپایه‌ساز انواع مختلفی دارند و این ادات با اهداف مختلفی همچون تضاد، توالی، افزایش، نتیجه و... در جزء سی‌ام قرآن کریم پدیدار شده‌‌اند. این ساخت‌ها با اهداف مختلف و اشکال گوناگون، در ساخت‌های دو‌سازه‌ای، سه‌سازه‌ای، چهار‌سازه‌ای و ساخت‌های زنجیره‌ای به‌ کار رفته‌‌اند. حروف ربط همپایه‌ساز در این ساخت‌ها، معانی مختلفی دارند که افزایش، بیشترین سهم را در ساخت‌های همپایه جزء سی‌ام قرآن کریم دارد. در جزء سی‌ام قرآن کریم هر سه نوع سازه؛ یعنی کلمه‌ای، گروهی و جمله‌واره‌ای وجود دارد که ساخت‌های جمله‌واره‌ای بیشترین و ساخت‌های گروهی کمترین سهم را در ساخت‌های همپایه دارد. از آنجایی ‌که اطلاع از سبک بیان قرآن کریم به درک بهتر آن کمک می‌کند، نویسندگان بر آنند تا ساختار جملات همپایه و روابط معنایی آن‌ها با یکدیگر را در روشی توصیفی – تحلیلی مطالعه نماید. نتیجه اینکه همپایگی یکی از تمهیدات زبانی استفاده‌شده در جزء سی‌ام قرآن کریم است که به علت کاربرد فراوان، می‌توان آن را یکی از ویژگی‌های سبک‌ساز در جزء سی‌ام قرآن کریم به شمار آورد.

واژگان کلیدی: همپایگی، ساخت ، جزء سی‌ام قرآن کریم.

 

[1]- دانشیار گروه  زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان. Mortezaghaemi2@gmail.com 

[2]- کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان. Saedanvar_hi@yahoo.com

 


حسین میرزائی نیا، علیرضا مجتهدزاده،
سال 2، شماره 4 - ( 9-1394 )
چکیده

دعا در قرآن کریم از اهمیت ویژه ای برخوردار است،به گونه ای که خداوند عزوجل در آیه ی 77سوره ی فرقان( قُل ما یعبأ بکم ربی لولا دعاءکم بگو:اگر دعایتان نباشدپروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست) اهمیت دعا را دررابطه ی انسان با پروردگارش،و أثرآن درجلب رضایت و رحمت خداوند آشکار می سازد. دعای قرآنی علاوه بر اهمیت فوق العاده ی آن به عنوان یکی از راههای ارتباط عبد با معبود خویش،حاوی معانی،اسرار،نکته ها و بلاغت شگفتی است که سبب شده علمای بلاغت نهایت تلاش خودرا جهت کشف شاهکارهای نظم و نوآوری های سبک موجود درآن بکار گیرند..و این بلاغت خارق العاده نتیجه ی استحکام نظم قرآن،استواری زیبای آن،بدیع و نو بودن اسلوب،مهارت بیان،قدرت و صداقت معانی، و فصاحت و روانی الفاظ قرآن می باشد. انگیزه ی پرداختن به این بحث،آشکار نمودن گوشه ای ازاعجاز موجود در قرآن و آشنایی با نکته های ظریف و بدیع قرآن کریم و جواهر نهفته در آیات دعاء می باشد.بنابراین به بررسی جلوه های بیانی همچون تشبیه،مجاز و کنایه موجود درآیات دعاء پرداخته شده و سعی شده است لطائف بیانی موجود در دریای سرشار دعاهای قرآنی تا حد امکان آشکارشود.


عبدالباسط عرب یوسف آبادی، صدیقه بزرگ نیا،
سال 2، شماره 4 - ( 9-1394 )
چکیده

مطالعه معنا و انتقال آن از طریق زبان که در اشکال متفاوت عاطفی، خبری، پرسشی و امری نمود پیدا می‌کند در شاخه‌های گوناگون کاربردشناختی بررسی می‌شود. از منظر کاربردشناسی یک جمله می‌تواند در بسترها و بافت‌های مختلف نقش‌های متفاوتی داشته باشد که آن نقش‌های مرسوم‌تر، معنای اولیه هستند و نقش‌های دیگر، معانی ثانویه. بر این اساس گزاره‌های امری نیز می‌توانند همچنین نقش‌های متفاوتی را ایفا کنند. از آن‌جا که قرآن کریم برای افزونی قدرت تأثیر و القای معانی به مخاطب، تجلی‌گاه نقش‌های معنایی-کاربردشناختی گزاره‌های امری است؛ پژوهش حاضر در تلاش است تا با تحلیل کارکردهای زبانی گزاره‌های امری سوره عنکبوت، به بررسی توانش ارتباطیِ این سوره و میزان تأثیرگذاری آن در مخاطب بپردازد. به این منظور با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، ویژگی‌های متن‌محور و کاربرمحور آیات در کنار عناصر زنجیره‌ای و زبرزنجیره‌ای مؤثر در معانی گزاره‌های امری این سوره مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که گزاره‌های امری سوره عنکبوت به ترتیب در نقش‌های منظوری ارشاد، هشدار، دوام، تهدید، تعجیز و اهانت به کار رفته، و باتوجه به این‌که بیشتر این گزاره‌ها خطاب به اهل باطل است؛ لذا چنین برداشت می‌شود که منطق دینی ابتدا بر ارشاد و راهنمایی استوار است و در صورت مخالفت گمراهان، نخست به آنان هشدار داده می‌شود و اگر بر سرکشی خود افزودند، آن‌ها را ضعیف و ناتوان شمرده و به عذاب خداوند وعده می‌دهد. این نوع ارتباط قرآن با مخاطب، دلیلی قاطع بر اعجاز زبانی آن است.
واژه­های کلیدی: قرآن کریم، سوره عنکبوت، نقش‌های معنایی- کاربردی، گزاره امری
 


دکتر سیعد زهره وند، آقای سیعد امامی،
سال 3، شماره 6 - ( 9-1395 )
چکیده

قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان، است این کتاب دارای شبکه‌ای از واژگان است که در دو محور هم‌نشینی و جانشینی باهم در ارتباط هستند. می‌توان این نظام واژگانی را به میدان‌های معنی شناختی متشکل از چندین اصطلاح کلیدی تقسیم کرد که هر یک از آن میدان‌ها، دارای یک کانون معنایی باشد. در این مقاله سعی شده است معنای عبارت صراط مستقیم ارائه گردد و رابطه این‌همانی این عبارت به‌عنوان یک عبارت کلیدی و کانون معنایی، با دیگر اصطلاحات قرآنی مشخص شود.

صراط مستقیم یعنی راهی که خدا بر آن است، راهی بدون انحراف؛ برای بندگان به معنای مقام خلیفه الهی، ولایت و بندگی حق و عین قرآن و اسلام شدن است. ازاین‌رو عبارت صراط مستقیم در دو محور هم‌نشینی و جانشینی با اصطلاحاتی همچون متقین، عبد، نفس مطمئنه، مقربون، جنُت، مخلَصین و ... در ارتباطی تنگاتنگ و محکم است. آن‌چنان‌که بین عبارت صراط مستقیم و تمام اصطلاحات کلیدی بررسی‌شده در این مقاله رابطه این‌همانی وجود دارد.


دکتر سیدمحمد میرحسینی، خانم زهرا سلیمی، دکتر نرگس انصاری،
سال 3، شماره 6 - ( 9-1395 )
چکیده

آشنایی‌زدایی که همان ناآشنا ساختن و بیگانه نمودن آنچه آشناست، از ارکان مکتب فرمالیسم روس است. این اصطلاح یکی از ارکان زیبایی‌شناسی و برجستگی هر اثر ادبی است. ارتباط آشنایی‌زدایی با مبحث (ایراد کلام برخلاف اقتضای ظاهر) برای بیان بهره‌مندی قرآن کریم از امکانات زبانی و روش­های زیبا­یی آفرینی هدفی است که این پژوهش می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق ذکر نمونه­هایی از ده جزء میانی قرآن کریم به آن دست یابد. اهمیت بررسی این موضوع در قرآن کریم آن است که برجستگی و زیبایی این کتاب آسمانی را که مورد تأیید همگان است، بیش‌ازپیش روشن­تر می­سازد. آشنایی‌زدایی برخاسته از هنجار­گریزی به کثرت در قرآن کریم قابل‌مشاهده است. بیش­ترین هنجار­گریزی موجود به مبحث ایراد کلام برخلاف اقتضای ظاهر مربوط است، به‌ویژه التفات و قلب، هنجار­گریزی نحوی. این موضوع در قرآن کریم با هدف دلالت بیش­تر بر مقصود الهی و لذت بردن مخاطب انجام‌گرفته است.


عبدالباسط عرب یوسف آبادی، رقیه محمودی، محسن احمدی،
سال 4، شماره 7 - ( 6-1398 )
چکیده

زبان‌شناسان از اواخر قرن بیستم تاکنون توجه ویژه‌ای به سبک‌شناسی آماری داشته‌اند. در این نوع سبک‌شناسی، متون بر اساس تحلیل‌های آماری بررسی می‌شود و نتایج حاصل از آن، به عنوان ویژگی‌ها و امتیازات منحصر به‌فرد یک متن یا نویسنده یا نوع ادبی به حساب می‌آید. از جمله نظریه‌پردازان برجسته این حوزه، جانسون است که با طرح نظریه تنوع واژگان خود، افقی تازه فراروی پژوهش‌های سبکی-آماری گشود. در مدل آماری وی، با محاسبه نسبت میان واژگان متنوع موجود در یک متن و مجموع کلی آن‌ها می‌توان تنوع واژگان متن را محاسبه نمود و از این رهگذر به سبک خاص آن متن پی برد. از آن‌جا که سوره‌های مسبّحات قرآن کریم، از لحاظ مضمونی و غنای واژگانی، بسیار به هم نزدیک می‌باشند؛ پژوهش حاضر نیز با تکیه بر روش تحلیلی-آماری و با استناد به مدل آماری جانسون در تلاش است تا سبک واژگانی دو سوره حدید و تغابن را مورد تحلیل و سنجش قرار دهد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که اختلاف چندانی میان سبک ‌این دو سوره از نظر فراوانی واژگان وجود ندارد، به‌جز اختلاف اندکی که میانگین تنوع واژگان سوره تغابن (70%) را از سوره حدید (66%) متمایز می‌کند. علت اصلی این نزدیکی واژگانی را می‌توان در تناسب محتوایی دو سوره دانست.


دکتر عبدالله میراحمدی، آقای موسی ابراهیمی، آقای علی اصغر هادی،
سال 4، شماره 8 - ( 6-1398 )
چکیده

اوصاف و نحوه سیر و سلوک حضرت ابراهیم (ع) در قرآن جلوه­ای خاص داشته و از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. تاکنون پژوهش­های زیادی با رویکرد سنتی در مورد بعضی اوصاف شاخص ایشان صورت گرفته است. جستار پیش رو نیز به نوبۀ خود در تلاش است ضمن تبیین اوصاف کلی حضرت ابراهیم (ع)، با به­­کارگیری ابزار علم معناشناسی و زبان­شناسی و با روش توصیفی ـ تحلیلی به تبیین اوصاف «حنیف، مسلم، أمه، أسوه و أواه» بپردازد. بررسی­ها نشان می­ دهد رویکرد ریشه­ شناسی در مورد حنیف به دلیل تغییر مدلول آن، بدون ثمر بوده است. در مورد مسلم، ریشۀ آن را از أسلم دانسته و در مورد أمه به تلاقی دو واژه «أم و أمه» و اتصال این دو، بر محور معنای انتزاعی «قاصد و مقصود» گردیده است. پیرامون واژه «أسوه» نیز به دو ریشه سریانی متحدالشکل با دو معنای «زخم را درمان کردن» و «پایه و اساس» رسیده و معنای دوم را هم محتمل دانسته ­اند. در مورد واژه أواه به ریشه عبری أوه به معنای آه کشیدن و نالیدن می­رسد. رویکرد ساختاری معناشناسی، واژگان «حنیف و مسلم»، «مسلم و وسط»، «أمه و أسوه» و «أواه و حلیم» را بر محور جانشینی در یک حوزه معنایی دانسته و به تحلیل مؤلفه­ های معنایی پرداخته و در نهایت، ترسیم انگاره معنایی، نویسنده را در ارائه یک نمونه تحلیل تفسیری از این اوصاف، یاری نموده است.


علی اصغر حبیبی، امیر بهارلو، مهدی جوان بخت،
سال 7، شماره 1 - ( 6-1401 )
چکیده

قرآن ­کریم به عنوان اصلی­ترین کتاب دینی مسلمانان در طول 14 قرن، تأثیرهای بسزایی بر ابعاد گوناگون زندگی مسلمانان داشته است. این کتاب آسمانی با عمق معانی و غنای واژگانی، ارزشمندترین منبع دینی الهام‌بخش نزد هنرمندان مسلمان قلمداد می­گردد. در این بین یکی از شخصیت­های گمنام با نام «مولانا محمدولی دشت‌بیاضی» به عنوان شاعری شیعه از خطه خراسان در سده دهم هجری است که عبارات و معانی قرآنی از اصلی­ترین دستمایه­های شعری او محسوب می­گردد. این جستار بر آن است تا از رهگذر تحلیل درونمایه­های بنیادی شعر دشت‌بیاضی و با تکیه بر انواع رابطه بینامتنی چگونگی اثرپذیری این شاعر از معانی، مفاهیم، تصاویر و... قرآن کریم را واکاوی نموده و حدود و ثغور آن را در لایه­های پنهان و آشکار شعری‌اش نشان دهد. نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که دشت‌بیاضی به طور یکنواخت از قرآن تأثیر نپذیرفته و بیشترین تأثر از قرآن در قصاید اوست. از نظر فراوانی، بینامتنی اشاره­ای و واژگانی بیشترین بسامد و بینامتنی گزاره‌ای و اسلوبی کمترین بسامد را در دیوان شاعر به خود اختصاص داده‌اند.

علی خضری،
سال 7، شماره 1 - ( 6-1401 )
چکیده

قرآن کریم آیینۀ تمام نمای تجلّی قدرت خداوند و بزرگ‌ترین و پایدارترین معجزه الهی برای همۀ بشریت است. این کتاب هدایتگر که بالاترین درجه‌های بلاغت و زیبایی سخن را در بر دارد، همیشه الهام‌بخش اذهان خلاق شاعران بوده است و آنان از تعبیرات بی‌نظیر و اصطلاحات پرطنین قرآن در آثار خویش بهره جسته‌اند. الهام‌گیری از قرآن کریم، در ادبیات دوره انحطاط به دلیل رواج تصوّف و گرایش شاعران به زهد رواج بیشتری دارد. صفی‌الدین حلی از شاعران برجسته این دوره است که به دلیل شیعه بودن و پرورش یافتن در یکی از شهرهای ادب پرور عراق- حلّه- با قرآن و ادبیات قرآنی آشنایی تمام داشته و جلوه‌هایی از جمال این کتاب مقدّس را در بیشتر درونمایه‌های شعری خویش نموده است. در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی با نگاهی به نظریه بینامتنیت به تأثیر قرآن بر شعر این شاعر ‌پرداخته‌ایم. تجلّی آیات قرآن در شعر شاعر در اغراضی چون مدایح نبوی، نمایان‌تر و پررنگ‌تر به نظر می‌رسد. همچنین استفاده تصرّفی وی از آیات قرآنی از بسامد بالاتری برخوردار است.
دکتر علی اکبر مرادیان قبادی، دکتر سیدمحمود میرزایی الحسینی، خانم جنت نصری،
سال 7، شماره 1 - ( 6-1401 )
چکیده

تجلی شخصیت­های قرآنی و حوادث پیرامون زندگی آنها در شعر معاصر عرب از پدیده­های چشمگیر ادبی به شمار می­آید. در این میان، داستان حضرت موسی (ع) و مسائلی چون ماجرای آن حضرت (ع) در کوه طور و رؤیت آتش، گوساله پرستی و گمراهی قوم بنی اسرائیل توسط سامری و معجزات وی، توجه شاعر معاصر عراقی محمد مهدی جواهری را به خود جلب کرده است. نگارندگان این مقاله قصد دارند تا بخش­هایی را از داستان حضرت موسی که در شعر وی منعکس شده­است، به روش تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار دهند. به عبارت دیگر اثر­پذیری واژگانی، و الهام­گیری از پیامها، دلالت­ها و مفاهیم حوادث و صحنه­های این داستان در شعر جواهری موضوع مورد بحث این پژوهش است. قابل ذکر است که جواهری از حوادث و معجزات مربوط به دوران زندگی حضرت موسی (ع) در شعر خود به عنوان نماد­هایی برای مبارزه با ظلم و ستم استفاده کرده و آنها را در قالبی نوین و مناسب با مقتضیات زمان و در راستای رسالت خویش به کار گرفته است.
آقای سید آرمان حسینی آبباریکی، آقای علیرضا شهرستانی،
سال 7، شماره 1 - ( 6-1401 )
چکیده

تأثیر قرآن کریم و حدیث در سروده­های شاعران کُرد قابل توجّه است؛ آن­ چنان­ که اشعار این شاعران، سرشار از الهامات قرآنی، احادیث قدسی و نبوی و نیز مفاهیم عمیق عرفانی است. سروده­هایِ غلام­رضاخان ارکوازی- از شاعران نامی کُرد در قرن سیزدهم هجری قمری- سرشار از مفاهیم قرآنی، حبّ اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) و نیز مضامین پُربار عرفانی است. ارکوازی مانند برخی از شاعران،  نخواسته که تنها با زیور آیات و احادیث اشعار خویش را بیاراید، بلکه کلام الهی و سخنان گهربار ائمه (علیهم‌السّلام) با ذهن و ضمیر او عجین شده است. از آن‌جایی‌ که سروده­های شاعر، به‌ عنوان یک مأخذ ارزنده در پژوهش­های شیعی و عرفانی، می­تواند حائز اهمیت باشد، بنابراین در این جستار سعی بر آن است تا به روش تحلیل عقلانی محتوا به‌ اختصار دربارۀ شاعر و زبان شعری او مطالبی ذکر شود، سپس ضمن بیان پیشینۀ تحقیق، تأثیر قرآن و حدیث در بخشی از سروده­های او بررسی شود. نتیجه اینکه شاعر به صورت­های گوناگون ازجمله اقتباس، ترجمه و برآیند­سازی از آیات و احادیث تلمیح به داستان پیامبران در سروده­های خود بهره برده است.
دکتر طیبه فدوی، آقای مسعود باوان پوری، خانم نرگس لرستانی،
سال 7، شماره 1 - ( 6-1401 )
چکیده

قرآن کریم، سرچشمۀ علم، معرفت و برنامۀ زندگی سعادتمندانۀ انسان‌ها‌ست و هر کس حسب توانمندی خویش از آن بهره میگیرد. شاعران نیز به فراخور ذوق خویش و در جهت مقبول ساختن بیشتر شعر خویش در کلام خود از این منبع لایزال بهره برده‌اند. ورود قرآن کریم به زبان فارسی سبب غنای آن و افزایش دامنه مفردات و مضامین شعری شده و اسلوب شعر فارسی را سهل و ساده ساخته است. نسیمی شیروانی- شاعر دوره تیموری- به واسطۀ آشنایی با قرآنکریم- بیشک در سخنان خویش از نصّ آن اثر پذیرفته است. وی در خلال اشعار خویش گاهی عین آیات قرآنی را به کار گرفته و گاهی جزئی از آنها را در شعر خویش گنجانده است. نسیمی در پارۀ دیگری از اشعار خویش به مضامین قرآنی- دینی مانند قیامت، توحید و زوال دنیا اشاره نموده است. اشاره به پیامبران(علیهمالسلام)، که داستان آنها در قرآن کریم بیان شده بخش دیگری از اشعار نسیمی را به خود اختصاص داده است. نویسندگان در این مقاله برآنند با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، الهامپذیری نسیمی را از مفردات و عبارات قرآن کریم و نیز داستانها و شخصیتهای قرآنی و توانایی وی در به کارگیری کلام وحی نمایان سازند.


دکتر شهریار همتی، آقای نورالدین پروین،
سال 7، شماره 2 - ( 12-1401 )
چکیده

قرآن کریم در غنای ادب عربی نقش بسزایی داشته است به طوری‌که بدون آشنایی با قرآن کریم فهم متون عربی امکان پذیر نیست. و از آن‌جایی‌که امامان معصوم (ع) کاملا با قرآن کریم مأنوس بوده‌اند؛ لذا این آگاهی نقش اساسی در زیبایی ادبیشان داشته است. امام سجاد (ع) بعد از واقعه کربلاء به مناسبت‌های مختلف به سرودن اشعاری پرداخته است، که در این اشعار واقعه کربلاء، مظلومیت خاندان پیامبر (ص)، شکایت و درد دل خویش را در خلال اشعاری با سبک قرآنی بیان نموده است. و پاداشی را که در انتظار ظالمان است در سبکی مستحکم و قرآنی وصف می‌کند. این جستار برآنست که با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی زیبایی‌های ادبی در دیوان منسوب به آن حضرت با تکیه بر قرآن کریم بپردازد. از مهم‌ترین نتایج حاصل از این کاربست نشان می‌دهد که در اشعار خود به دو صورت واژگانی و مضمونی از قرآن متاثر شده است. و در این اشعار ضمن شکایت از مظلوم واقع شدن خاندان عصمت مفاهیم انسانی را گنجانده است.
دکتر نعیم عموری، آقای مسعود باوان پوری، خانم نرگس لرستانی،
سال 7، شماره 2 - ( 12-1401 )
چکیده

در نیمه­ی دوم قرن بیستم میلادی نظریه­های نقدی ادبیِ جدیدی آشکار شد که تناص( بینامتنیت) یکی از آنهاست که در ادبیات معاصر عربی با نام­های دیگری مانند" النصوصیه"، " التداخل النصی" یا " التعالق النصه" و " البینصیّه" نیز شناخته می­شود." ژولیا کریستوا"، زبان­شناس و پژوهشگر بلغاری، اولین کسی است که در نیمه­ی دهه شصت میلادی این اصطلاح را به کار برد. در حقیقت تناص پدیده­ای جدید است که دارای مفاهیمی قدیمی در ادبیات عربی است. شاعران عرب با الهام­گیری از قرآن کریم بر غنای شعر خویش افزوده و آن را به فهم عامه نزدیک ساخته­اند. با مطالعه­ی دیوان عبدالرحیم برعی، شاعر یمنی، دریافتیم که شعر وی سرشار از تناص قرآنی به صورت مستقیم و غیرمستقیم می­باشد. این مقاله می­کوشد با استفاده از روش توصیفی – تحلیل  ضمن القای مفهوم تناص، به بیان نمونه­هایی از آن در دیوان این شاعر بپردازد. تناص دارای روش­های فراوانی است که نویسندگان این مقاله روش مستقیم( المباشر) و غیرمستقیم( الداخلی) را برگزیده­اند.



صفحه 1 از 1     

دو فصلنامه پژوهش های قرآنی در ادبیات دانشگاه لرستان Journal of Koranic Studies in Literature
Persian site map - English site map - Created in 0.07 seconds with 45 queries by YEKTAWEB 4657