[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
بایگانی مقالات زیر چاپ::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
آخرین مطالب سایر بخش‌ها
..
:: جستجو در مقالات منتشر شده ::

سیدمحمدهادی زبرجد، بتول علوی،
سال 1، شماره 1 - ( 6-1393 )
چکیده

 قرآن کریم معجزه جاودان ادب و بلاغت است. در حوزه بلاغت مبحث ایجاز از اهمیت خاص خود برخوردار است. تضمین نحوی به عنوان نوعی از ایجاز در قرآن جلوه‌ای خاص دارد. در تضمین فعلی مضمن حفظ معنای خود، با طرز استعمال فعل دیگری از نظر تعدی یا لزوم به کار می رود و معنای آن فعل را به معنای خود اضافه می کند و بدین ترتیب جلوه بدیعی از ایجاز به دست می‌دهد. تضمین از نوع حقیقت است نه مجاز؛ زیرا در این اسلوب واژه ای حقیقتاً حذف گردیده است و معنای محذوف و مذکور هر دو، مقصود گوینده و نویسنده کلام است. این مقاله سعی دارد کاربرد اقسام اسلوب تضمین را در قرآن کریم به روش توصیفی- تحلیلی بر اساس مطالعه­ ی کتابخانه­ ای بررسی کند. 


محمدکاظم شاکر، فاطمه سادات موسوی،
سال 1، شماره 1 - ( 6-1393 )
چکیده

یکی از مباحث ادبی که در تفسیر درست برخی از آیات بسیار مهم می‌نماید؛ بحث از ادات «حصر» است. چرا که اگر به وضع حقیقی و هدف اصلی قرار گرفتن این ادات در آیات توجه نشود، چه بسا تفسیر آیه و مراد خداوند از قرار دادن این ادات در آیات، مخفی بماند و مفسر در تفسیر به بیراهه رود و حقیقت بر مخاطبین پوشیده بماند. این نوشتار مروری است بر برخورد مفسران و صاحب نظران مشهور شیعه و سنّی با «إنّما» در آیه تطهیر، با هدف روشن شدن تفسیر درست آیه مورد نظر و با در نظرگرفتن وضع و معنای حقیقی«إنّما». این آیه در سوره احزاب و در ضمن آیه‌ای قرار دارد که خطاب صدر آن متوجّه زنان پیامبر(ص) است و همین امر سبب شده برخی با القای شبهه، نزول آیه را در شأن پنج تن آل‌عبا انکار کنند یا زنان پیامبر(ص) را نیز در زمره‌ی آنان قرار دهند. در بخش اول نظر مقاله دیدگاه و نظرات مفسران و صاحب‌نظران مشهور، در تفسیر این آیه مورد نظر بررسی شده است و در بخش دوم، به تحلیل و نقد آنها پرداخته‌ایم و در پایان با توجه به شواهد، دیدگاه صائب بیان شده است.


علی فتح الهی،
سال 1، شماره 1 - ( 6-1393 )
چکیده

 

زندگی موضوعی اساسی و هدفمند پنداشتن آن از آموزه­های ادیان الهی است. قرآن کریم توجه زیادی به مسأله­ی زندگیِ مطلوب و معنی­دار بودن آن داشته و در آیات بسیاری زندگی انسان را امری غایتمند معرفی کرده است. قرآن زندگی این جهانی انسان را واقعیتی در خور تأمل و در ارتباط تنگاتنگ با آخرت پنداشته است. مکتب اسلام به عکس سایر مکاتب فکری، هدف­های مادّی و معنوی زندگی را توأمان و برای به کمال رساندن انسان­ها لحاظ کرده است. اساساً هدف تعالیم انسان­ساز دین مبین اسلام تأمین زندگی مطلوب در حیات گذرای مادّی دنیوی و حیات‏ جاودانه­ی اخروی برای انسان و تضمین خوشبختی او در هر دو سرای است.

    عارفان مسلمان به طور عام و مولانا به شکل خاص و به تبعیت از تعالیم وحیانی، نیل به حیات طیّبه یا زندگی عاشقانه را در گروِ بندگی حق، تهذیب نفس و ریاضت تن تلقی می­کنند. حیات طیّبه­ی عارفان، زیستی فارغ از موت و شهود بی­واسطه­ی اسماء و صفات پروردگار است. آنان نیل به حیات نیکو و مطلوب قرآنی و سرانجام سلوک در جاده­ی طریقت را تنها در پرتو مرشد کامل تلقی می‌نمایند. 


وصال میمندی، فاطمه جمشیدی،
سال 1، شماره 2 - ( 9-1393 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال اول، شماره­ی دوم،‌ پاییز و زمستان 1393 هـ.ش/2014م

صفحات  133- 154

 

بررسی وجوه اشتراک و افتراق نمایش‌نامه‌ی «أهل الکهف»

اثر «توفیق الحکیم» و داستان قرآنی اصحاب کهف بر اساس تفاسیر

 

وصال میمندی[1]

               فاطمه جمشیدی[2]

چکیده

مفاهیم سعادت بخش قرآن­کریم، همواره دغدغهی ذهن روشنفکران و ادیبان مسلمان بوده و بسیاری از آنان سعی کردهاند تا از طریق بازتاب این مفاهیم در آثار خویش، به وظیفهی انسانی خود مبنی بر راهنمایی بشر جهت گام نهادن در راه دین و به تبع آن رسیدن به قلّههای رفیع سعادت سهیم باشند. از این­ رو اثرپذیری متون ادبی از متون دینی و در رأس آنها قرآن کریم و تفاسیر به عنوان یکی از رویکردهای ادبی در حوزهی نقد، توجّه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است.

در این مقاله که با روش تحلیلی توصیفی و استفاده از منابع کتابخانهای صورت گرفته، سعی شده تا پارهای از وجوه اشتراک و افتراق میان نمایشنامهی «أهل الکهف» نوشتهی «توفیق الحکیم»- نویسندهای که سهم وی در شکلگیری و شکوفایی فنّ نمایش‌نامه‌نویسی در زبان عربی بر کسی پوشیده نیست- و داستان قرآنی اصحاب کهف، بررسی شود. از این ­رو در ابتدا به بررسی گذرای رابطهی دین و ادبیات پرداخته شده و پس از بیان شرح حال مختصری از «توفیق الحکیم» و آثار و جایگاه او در عرصه‌ی نویسندگی، نمونههایی از وجوه ارتباط نمایشنامهی وی با نام «أهل الکهف» و داستان قرآنی اصحاب کهف بررسی شده است تا میزان اهتمام توفیق الحکیم به این کتاب آسمانی برای ترویج افکار خود و نهادینه­کردن پارهای اصول اخلاقی، برای خوانندگان آشکار گردد. در نتیجه تحقیق دریافتیم که نمایش­نامه­ی «أهل الکهف» درزمینه­های گوناگونی مانند عنصر مکان و تصویرگری برخی از فضاهای فیزیکی داستان مانند عدم تابش نور خورشید به درون غار و توصیف صحنه­های داستان و مفاهیمی چون یکتاپرستی و علت مرگ اصحاب کهف متاثر از قرآن کریم و  تفاسیر مختلف است.

کلید واژگان: قرآن کریم و ادبیات، نقد ادبی، توفیق الحکیم، أهل الکهف.

 

[1]- استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، (نویسنده مسئول): vesalm1387@yahoo.com                                                      

[2]- دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، f.jamshidi1364@gmail.com

 تاریخ دریافت: 15/5/1393                        تاریخ پذیرش: 8/10/1393

 

 


علی‌باقر طاهری‌نیا، مریم دریانورد،
سال 1، شماره 2 - ( 9-1393 )
چکیده

گفتگو یا حوار یکی از عناصر داستان است که باعث حرکت و پویایی آن می‌شود گفتگو به معنی تبادل کلام بین دوطرف است و مقصود از حوار کشف حقیقت است برخلاف جدل، که گفتگوی بین دو طرف است و خصومت در آن شرط اساسی است ولی در گفتگو هیچ ضرورتی ندارد که خصومتی بین آن دو وجود داشته باشد. واژهی حوار سه بار در قرآن کریم ذکر شده که به معنای تبادل کلام آمده است. در قرآن کریم، گفتگوهای فراوانی در زمینه­های متعدد آمده است. از جمله این گفتگوها میتوان به داستان حضرت ابراهیم اشاره کرد. گفتگوی حضرت ابراهیم به حوار شبیه است تا جدل، زیرا آن حضرت به قصد دشمنی با طرف مقابل به بحث و گفتگو نپرداخته است، حتی زمانی که با نمرود و قوم مخالف خود به گفتگو می‌پردازد، نرمخویی و ملایمت در آن نمایان است. این جستار بر آن است تا ظرافت‌های بیانی گفتگوی داستان حضرت ابراهیم را با روش توصیفی. تحلیلی و با استفاده از رویکرد نشانه‌شناسی روشن نماید.


سید محمد میرحسینی، نرگس انصاری، لیلا قلندری،
سال 1، شماره 2 - ( 9-1393 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال اول، شماره­ی دوم،‌ پاییز و زمستان 1393 هـ. ش/2014م

صفحات  103- 131

 

تحلیل ساختاری قسم در قرآن کریم

(بررسی بیست جزء قرآن کریم) 

 

سیدمحمد میرحسینی[1]

نرگس انصاری[2]

لیلا قلندری[3]

 

چکیده

  قسم از نظر شکلی یکی از ادوات تأکید در کلام به شمار می‌آید که در ارتباط تنگاتنگ با معنا و مخاطبین قرار دارد. چگونگی به کار رفتن این عنصر زبانی با تمام ارکان آن، پیوند نزدیکی با درجه­ی تردید یا باور مخاطب دارد و متکلم بلیغ کسی است که با علم به احوال مخاطب، کلامش را در بهترین شکل برای انتقال معنا به کار گیرد. با درک اهمیت این موضوع، تفاوت‌های ساختاری قسم در قرآن کریم- عالی‌ترین درجه کلام بلیغ- کاملاً در ارتباط با غرض متکلم در انتقال معنی است. پژوهش حاضر تلاش دارد با کشف ارتباط میان هر یک از ارکان قسم از یک سو و معنی و مخاطب از سوی دیگر، علت تفاوت ساختاری قسم را در ارتباط با عناصر ذکر شده بررسی و تحلیل نماید. محدوده پژوهش در بیست جزء آغازین قرآن بوده و پس از استخراج تمام نمونه‌ها و تفکیک آنها بر اساس ارکان قسم و با روش توصیفی- تحلیلی و با ارائه نمودارهای آماری مورد تحلیل قرار گرفته است. بررسی ساختاری قسم نشان می‌دهد در بخش مورد پژوهش از میان چهار رکن قسم، حذف فعل قسم رایج‌تر و ذکر جواب قسم نسبت به دیگر ارکان بیشتر است. البته لازم به ذکر است که حذف ارکان یا ذکر آن‌ها بر اساس متکلّم (مقسِم) آیه و مخاطب قسم متفاوت است. ذکر جواب قسم نسبت به دیگر ارکان، خواننده را در فهم موضوع سوگند در سور مکی و مدنی یاری می‌کند و بیشتر پیرامون موضوعاتی چون (قطعیت وقوع قیامت، حقانیت رسول حق، سرکشی انسان‌ها و عاقبت آنها...) است.

 

[1] - استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین، (نویسنده مسئول):  m.mirhoseyni@hum.ikiu.ac.ir

[2] - استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین:  n.ansari@hum.ikiu.ac.ir

[3] - کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی: malvahab@yahoo.com 

      تاریخ دریافت: 24/9/1393               تاریخ پذیرش: 4/12/1393


یدالله رفیعی، لیلا جدیدی،
سال 1، شماره 2 - ( 9-1393 )
چکیده

تصویرپردازی هنری از جمله مباحثی به شمار میرود که به شیوههای مختلف سالها مورد توجه مفسران و بلاغیون قرار گرفته است. از آنجا که قرآن کریم، عالم هستی را به صورت زنده و پویا ترسیم نموده، قرآن‌پژوهان کوشیده‌اند تا این صحنههای دلنشین را وصف کنند و در اختیار همگان قرار دهند؛ از این رو عناصری را برای آن برگزیدند.

از میان عناصر مطرح شده، این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، عنصر رنگ، حرکت، موسیقی، فواصل آیات (در قالب ویژگی حروف) و استعاره‌‌های موجود در سورهی قیامت را بررسی نماید و به وصف حال گنهکاران و منکران در روز قیامت و ویژگی‌ها و احساسات روحی و روانی آنان بپردازد. از این رو شش صحنه را مورد بررسی قرار می‌دهد تا از این طریق مشخص شود که تصویرهای قرآنی برای بیان روشن و واضح حقیقت استفاده میگردد.

شایان ذکر است یافتههای این مقاله، که حاصل استخراج برخی صحنههای موجود در سوره‌ی قیامت بر اساس نظرات بلاغیون و مفسران قدیم و معاصر است، ضرورت بررسی کل سورههای قرآن را در قالب این نظریه نشان می‌دهد.

کلید واژگان: قرآن کریم، سورهی قیامت، تصویر‌پردازی هنری، عناصر تصویر‌پردازی.


علی صیادانی، رسول بازیار،
سال 2، شماره 3 - ( 9-1394 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال دوم، شمارهی اول، پیاپی سوم، بهار و تابستان 1394 هـ. ش/2015م

صفحات 1- 17

نقدی بر معروفترین روشهای ترجمه قرآن کریم

(بر اساس جدیدترین تئوری‌های ترجمه و زبان‌شناسی)

علی صیادانی[1]

رسول بازیار[2]

چکیده

در دهه‌‌های اخیر ترجمه‌‌های قرآن و رویکردهای منتقدانه بر آن گسترش وسیعی داشته است ولی آنچه این رویارویی مبارک را به چالش می‌‌کشاند مبهم بودن روش ترجمه و یکسان نبودن زبان علمی ناقدان ترجمه و  مترجمان است. نگارندگان در این پژوهش پس از معرفی معروف‌ترین انواع روش‌‌های ترجمه (ترجمه پویا، صوری، تفسیری، لفظی) مزایا و معایب هر یک را ذکر کرده، سپس ضمن معرفی نظریه‌پردازان و زبان‌شناسان معروفی چون: (یوجین نایدا، پیتر نیومارک، گنتزلر، سنیل هورنبی و زونگ) نظریات آنان را نقد و بررسی کرده‌‌اند. ترجمه (لفظی و تفسیری) از قدیمی‌‌ترین روش‌‌هایی است که مترجمان قرآن کریم از آن‌ها بهره برده‌‌اند ولی از آنجایی که این دو روش، ترجمه مطلوب و ایده‌آلی به دست‌‌ نداده‌‌اند نگارندگان برآنند که ضمن پرداختن به ترجمه پویا و ترجمه صوری به رفع چالش‌‌های موجود در ترجمه قرآن کریم مختصر کمکی کرده باشد. این شیوه در صورتی مفید خواهد بود که این شیوه‌‌ها همدیگر را تکمیل کنند و در پی هم به کار گرفته شوند. چرا که هیچ روش ترجمه‌‌ای به تنهایی نمی‌‌تواند در برگردان قرآن به زبان فارسی موفق باشد و برای ارائه ترجمه موفق باید ضمن آشنایی با روش‌‌های ترجمه، در هر بافت موقعیتی روش متناسبی انتخاب گردد.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، ترجمه لفظی، ترجمه تفسیری، ترجمه پویا، ترجمه صوری.

 

[1]- استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، (نویسنده مسئول): a.sayadani@azaruniv.edu

[2]- دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب، دانشگاه تهرانrasuoolbazyar@gmail.com


ابراهیم فلاح، سجاد شفیع‌پور،
سال 2، شماره 3 - ( 9-1394 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال دوم، شمارهی اول، پیاپی سوم، بهار و تابستان 1394 هـ. ش/2015م

صفحات 41-63

کاربردشناسی نشانه‌های آوایی در نظام معنایی قرآن کریم

« تحلیل موردی سوره مرسلات»

ابراهیم فلاح[1]

سجاد شفیع‌پور[2]

چکیده

آواهای یک واژه از نگاه نشانه‌شناسی واحدهای بی‏مفهوم نیستند بلکه نشانه‏هایی اعتباری از مدلول‏های معنایی و قرائن متصل لفظی هستند که در جهت فهم بهتر مقصود گوینده نقش دارند. دانشی که عهده‏دار تبیین ارتباط آوایی- معنایی است، معناشناسی آوایی نامیده می‏شود. قرآن کریم به عنوان قسمی از معماری سخن از نشانه‏های آوایی در زمینه‏های مختلف جهت فهم بهتر مقصود خود بهره برده که لازم است انواع و کاربردهای آن‏ها تبیین گردد تا فهمی دقیق‌تر از مفاهیم قرآنی صورت گیرد. انواع به کارگیری نشانه‌های آوایی در نظام معنایی از سوی قرآن کریم را می‏توان در سه سطح: شناخت لحن در سطح افقی، فهم دقیق مدلول و تصویر‌سازی ذهنی مفاهیم برای مخاطب متصور دانست.

این پژوهش با عنوان «کاربردشناسی نشانه‌های آوایی در نظام معنایی قرآن تحلیل موردی سوره مرسلات» قصد دارد تا با روش تحلیلی و به شیوه‏ی کتابخانه‏ای ابتدا به تبیین دانش معناشناسی آوایی در سطح قرآن پرداخته و انواع کاربردهای نشانه‌های آوایی و ارتباط آن‏ها با معنا را با بررسی مواردی از سوره مرسلات در قرآن تبیین کند. نتایج به دست آمده نشان خواهد داد که نشانه‏های آوایی در نظام معنایی قرآن در تصویر‏گری حوادث عظیم قیامت و کیفر مجرمان، هم‏چنین در تصویرسازی حال مؤمنان در سوره مرسلات سهمی سترگ دارند.

واژگان کلیدی: قرآن، آوا، معنا، کاربردشناسی، مرسلات.

 

[1]- استاد یار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، (نویسنده مسئول): fallahabrahim@gmail.com      

[2]- دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده قم Sajad1414@gmail.com

  


مرتضی قائمی، فائزه صاعدانور،
سال 2، شماره 3 - ( 9-1394 )
چکیده

دوفصلنامه‌ی پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، دانشگاه لرستان

سال دوم، شمارهی اول، پیاپی سوم، بهار و تابستان 1394 هـ. ش/2015م

صفحات 65- 91

ساخت‌های همپایه در جزء سی‌ام قرآن کریم

مرتضی قائمی[1]

فائزه صاعدانور[2]

چکیده

برای انتقال پیام‌‌های آسمانی، امکانات زبانی به زیباترین شکل ممکن در قرآن کریم به ‌کار رفته است. یکی از ویژگی‌های سبکی جزء سی‌ام قرآن کریم، استفاده گسترده از ساخت‌های همپایه است. همپایگی در ساخت‌هایی رخ می‌دهد که دو یا چند واژه، گروه و یا جمله‌واره با حروف ربط همپایه‌ساز به یکدیگر مربوط شوند و در یک وظیفه دستوری قرار ‌گیرند. ساخت‌های همپایه و ادات همپایه‌ساز انواع مختلفی دارند و این ادات با اهداف مختلفی همچون تضاد، توالی، افزایش، نتیجه و... در جزء سی‌ام قرآن کریم پدیدار شده‌‌اند. این ساخت‌ها با اهداف مختلف و اشکال گوناگون، در ساخت‌های دو‌سازه‌ای، سه‌سازه‌ای، چهار‌سازه‌ای و ساخت‌های زنجیره‌ای به‌ کار رفته‌‌اند. حروف ربط همپایه‌ساز در این ساخت‌ها، معانی مختلفی دارند که افزایش، بیشترین سهم را در ساخت‌های همپایه جزء سی‌ام قرآن کریم دارد. در جزء سی‌ام قرآن کریم هر سه نوع سازه؛ یعنی کلمه‌ای، گروهی و جمله‌واره‌ای وجود دارد که ساخت‌های جمله‌واره‌ای بیشترین و ساخت‌های گروهی کمترین سهم را در ساخت‌های همپایه دارد. از آنجایی ‌که اطلاع از سبک بیان قرآن کریم به درک بهتر آن کمک می‌کند، نویسندگان بر آنند تا ساختار جملات همپایه و روابط معنایی آن‌ها با یکدیگر را در روشی توصیفی – تحلیلی مطالعه نماید. نتیجه اینکه همپایگی یکی از تمهیدات زبانی استفاده‌شده در جزء سی‌ام قرآن کریم است که به علت کاربرد فراوان، می‌توان آن را یکی از ویژگی‌های سبک‌ساز در جزء سی‌ام قرآن کریم به شمار آورد.

واژگان کلیدی: همپایگی، ساخت ، جزء سی‌ام قرآن کریم.

 

[1]- دانشیار گروه  زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان. Mortezaghaemi2@gmail.com 

[2]- کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان. Saedanvar_hi@yahoo.com

 


حسین میرزائی نیا، علیرضا مجتهدزاده،
سال 2، شماره 4 - ( 9-1394 )
چکیده

دعا در قرآن کریم از اهمیت ویژه ای برخوردار است،به گونه ای که خداوند عزوجل در آیه ی 77سوره ی فرقان( قُل ما یعبأ بکم ربی لولا دعاءکم بگو:اگر دعایتان نباشدپروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست) اهمیت دعا را دررابطه ی انسان با پروردگارش،و أثرآن درجلب رضایت و رحمت خداوند آشکار می سازد. دعای قرآنی علاوه بر اهمیت فوق العاده ی آن به عنوان یکی از راههای ارتباط عبد با معبود خویش،حاوی معانی،اسرار،نکته ها و بلاغت شگفتی است که سبب شده علمای بلاغت نهایت تلاش خودرا جهت کشف شاهکارهای نظم و نوآوری های سبک موجود درآن بکار گیرند..و این بلاغت خارق العاده نتیجه ی استحکام نظم قرآن،استواری زیبای آن،بدیع و نو بودن اسلوب،مهارت بیان،قدرت و صداقت معانی، و فصاحت و روانی الفاظ قرآن می باشد. انگیزه ی پرداختن به این بحث،آشکار نمودن گوشه ای ازاعجاز موجود در قرآن و آشنایی با نکته های ظریف و بدیع قرآن کریم و جواهر نهفته در آیات دعاء می باشد.بنابراین به بررسی جلوه های بیانی همچون تشبیه،مجاز و کنایه موجود درآیات دعاء پرداخته شده و سعی شده است لطائف بیانی موجود در دریای سرشار دعاهای قرآنی تا حد امکان آشکارشود.


عبدالباسط عرب یوسف آبادی، صدیقه بزرگ نیا،
سال 2، شماره 4 - ( 9-1394 )
چکیده

مطالعه معنا و انتقال آن از طریق زبان که در اشکال متفاوت عاطفی، خبری، پرسشی و امری نمود پیدا می‌کند در شاخه‌های گوناگون کاربردشناختی بررسی می‌شود. از منظر کاربردشناسی یک جمله می‌تواند در بسترها و بافت‌های مختلف نقش‌های متفاوتی داشته باشد که آن نقش‌های مرسوم‌تر، معنای اولیه هستند و نقش‌های دیگر، معانی ثانویه. بر این اساس گزاره‌های امری نیز می‌توانند همچنین نقش‌های متفاوتی را ایفا کنند. از آن‌جا که قرآن کریم برای افزونی قدرت تأثیر و القای معانی به مخاطب، تجلی‌گاه نقش‌های معنایی-کاربردشناختی گزاره‌های امری است؛ پژوهش حاضر در تلاش است تا با تحلیل کارکردهای زبانی گزاره‌های امری سوره عنکبوت، به بررسی توانش ارتباطیِ این سوره و میزان تأثیرگذاری آن در مخاطب بپردازد. به این منظور با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، ویژگی‌های متن‌محور و کاربرمحور آیات در کنار عناصر زنجیره‌ای و زبرزنجیره‌ای مؤثر در معانی گزاره‌های امری این سوره مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که گزاره‌های امری سوره عنکبوت به ترتیب در نقش‌های منظوری ارشاد، هشدار، دوام، تهدید، تعجیز و اهانت به کار رفته، و باتوجه به این‌که بیشتر این گزاره‌ها خطاب به اهل باطل است؛ لذا چنین برداشت می‌شود که منطق دینی ابتدا بر ارشاد و راهنمایی استوار است و در صورت مخالفت گمراهان، نخست به آنان هشدار داده می‌شود و اگر بر سرکشی خود افزودند، آن‌ها را ضعیف و ناتوان شمرده و به عذاب خداوند وعده می‌دهد. این نوع ارتباط قرآن با مخاطب، دلیلی قاطع بر اعجاز زبانی آن است.
واژه­های کلیدی: قرآن کریم، سوره عنکبوت، نقش‌های معنایی- کاربردی، گزاره امری
 


دکتر سیعد زهره وند، آقای سیعد امامی،
سال 3، شماره 6 - ( 9-1395 )
چکیده

قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان، است این کتاب دارای شبکه‌ای از واژگان است که در دو محور هم‌نشینی و جانشینی باهم در ارتباط هستند. می‌توان این نظام واژگانی را به میدان‌های معنی شناختی متشکل از چندین اصطلاح کلیدی تقسیم کرد که هر یک از آن میدان‌ها، دارای یک کانون معنایی باشد. در این مقاله سعی شده است معنای عبارت صراط مستقیم ارائه گردد و رابطه این‌همانی این عبارت به‌عنوان یک عبارت کلیدی و کانون معنایی، با دیگر اصطلاحات قرآنی مشخص شود.

صراط مستقیم یعنی راهی که خدا بر آن است، راهی بدون انحراف؛ برای بندگان به معنای مقام خلیفه الهی، ولایت و بندگی حق و عین قرآن و اسلام شدن است. ازاین‌رو عبارت صراط مستقیم در دو محور هم‌نشینی و جانشینی با اصطلاحاتی همچون متقین، عبد، نفس مطمئنه، مقربون، جنُت، مخلَصین و ... در ارتباطی تنگاتنگ و محکم است. آن‌چنان‌که بین عبارت صراط مستقیم و تمام اصطلاحات کلیدی بررسی‌شده در این مقاله رابطه این‌همانی وجود دارد.


آقای کامران سلیمانی، دکتر محمود آبدانان مهدیزاده، دکتر غلامرضا کریمی فرد، دکتر محمد شکیب انصاری،
سال 3، شماره 6 - ( 9-1395 )
چکیده

فعل «کاد» در آیات قرآن کریم به‌صورت ماضی و مضارع و به‌صورت مثبت و منفی به‌کاررفته است. مفسّران و دستور­نویسان در خصوص این فعل و معنای آن، هنگامی‌که به شکل مثبت و منفی در آیات قرآن کریم استعمال شده است دیدگاه‌های متفاوتی بیان کرده‌اند. فعل «کاد» در یک آیه از آیات قرآن کریم، معنایش نسبت به آیات دیگر متفاوت است و آن، آیه شریفه «أکاد أخفیها» در آیه ۱۵ سوره طه است که نمی‌توانیم آن را به معنای: نزدیک است پنهانش کنم، ترجمه کنیم. در این پژوهش سعی شده است ضمن کاربردهای متفاوت این فعل در زبان عربی، با بررسی دیدگاه‌های ارائه‌شده و نیز ارائه نمونه‌های قرآنی و رجوع به تفاسیر مختلف با اسلوب و کاربرد آن در آیات قرآن کریم آشنا شویم.


دکتر سیدمحمد میرحسینی، خانم زهرا سلیمی، دکتر نرگس انصاری،
سال 3، شماره 6 - ( 9-1395 )
چکیده

آشنایی‌زدایی که همان ناآشنا ساختن و بیگانه نمودن آنچه آشناست، از ارکان مکتب فرمالیسم روس است. این اصطلاح یکی از ارکان زیبایی‌شناسی و برجستگی هر اثر ادبی است. ارتباط آشنایی‌زدایی با مبحث (ایراد کلام برخلاف اقتضای ظاهر) برای بیان بهره‌مندی قرآن کریم از امکانات زبانی و روش­های زیبا­یی آفرینی هدفی است که این پژوهش می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق ذکر نمونه­هایی از ده جزء میانی قرآن کریم به آن دست یابد. اهمیت بررسی این موضوع در قرآن کریم آن است که برجستگی و زیبایی این کتاب آسمانی را که مورد تأیید همگان است، بیش‌ازپیش روشن­تر می­سازد. آشنایی‌زدایی برخاسته از هنجار­گریزی به کثرت در قرآن کریم قابل‌مشاهده است. بیش­ترین هنجار­گریزی موجود به مبحث ایراد کلام برخلاف اقتضای ظاهر مربوط است، به‌ویژه التفات و قلب، هنجار­گریزی نحوی. این موضوع در قرآن کریم با هدف دلالت بیش­تر بر مقصود الهی و لذت بردن مخاطب انجام‌گرفته است.



سال 4، شماره 7 - ( 6-1398 )
چکیده


عبدالباسط عرب یوسف آبادی، رقیه محمودی، محسن احمدی،
سال 4، شماره 7 - ( 6-1398 )
چکیده

زبان‌شناسان از اواخر قرن بیستم تاکنون توجه ویژه‌ای به سبک‌شناسی آماری داشته‌اند. در این نوع سبک‌شناسی، متون بر اساس تحلیل‌های آماری بررسی می‌شود و نتایج حاصل از آن، به عنوان ویژگی‌ها و امتیازات منحصر به‌فرد یک متن یا نویسنده یا نوع ادبی به حساب می‌آید. از جمله نظریه‌پردازان برجسته این حوزه، جانسون است که با طرح نظریه تنوع واژگان خود، افقی تازه فراروی پژوهش‌های سبکی-آماری گشود. در مدل آماری وی، با محاسبه نسبت میان واژگان متنوع موجود در یک متن و مجموع کلی آن‌ها می‌توان تنوع واژگان متن را محاسبه نمود و از این رهگذر به سبک خاص آن متن پی برد. از آن‌جا که سوره‌های مسبّحات قرآن کریم، از لحاظ مضمونی و غنای واژگانی، بسیار به هم نزدیک می‌باشند؛ پژوهش حاضر نیز با تکیه بر روش تحلیلی-آماری و با استناد به مدل آماری جانسون در تلاش است تا سبک واژگانی دو سوره حدید و تغابن را مورد تحلیل و سنجش قرار دهد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که اختلاف چندانی میان سبک ‌این دو سوره از نظر فراوانی واژگان وجود ندارد، به‌جز اختلاف اندکی که میانگین تنوع واژگان سوره تغابن (70%) را از سوره حدید (66%) متمایز می‌کند. علت اصلی این نزدیکی واژگانی را می‌توان در تناسب محتوایی دو سوره دانست.


شیرمحمد علی پور عبدلی، عطاءالله محجوب،
سال 4، شماره 7 - ( 6-1398 )
چکیده

از آنجا که دو واژه قریه و مدینه همانند برخی از دیگر واژه های قرآنی در چارچوب معانی موضوع له عرب عصر نزول به کار نرفته اند. از این رو،  مقاله حاضر با استمداد از آیات متحد الموضوع، قریب الموضوع و بافت معنایی به ارائه معنای دقیق دو واژه «قریه» و «مدینه» در عرف قرآن نایل آمده است. و سستی و نادرستی تفاسیر و ترجمه های ارائه شده از سوی مفسران و مترجمان  را در خصوص دو واژه مذکور به اثبات رسانده است.

بر اساس این پژوهش، در عرف قرآن کفر و ایمان افراد در اطلاق عنوان «قریه» یا «مدینه» بر یک مکان خاص نقشی تعیین کننده دارد. و البته این همان نکته ای است که از دید مفسران و مترجمان پنهان مانده است و به همین علّت برخی از آنان در تفسیر آیات قرآن به توجیهاتی تکلّف آمیز و دور از ذهن روی آورده اند.



سال 4، شماره 8 - ( 6-1398 )
چکیده


زهره ناعمی، الیاس مخمی، زهرا احمدی کیا،
سال 4، شماره 8 - ( 6-1398 )
چکیده

در عصر حاضر، بحث تشویش و پراکندگی در معنای ظاهری سوره ها و آیات، به وفور از سوی قرآن ستیزان مطرح می شود. اما بسیاری از دانشمندان اسلامی و پژوهشگران غیر اسلامی در راستای اثبات تناسب و هماهنگیِ معنای ظاهری آیات قرآن تلاش کرده اند و نظریه هایی را ارائه داده اند که از آن جمله می توان به نظریه ی نظم ژاک آگوستین برک(جامعه شناس و اسلام پژوه فرانسوی) و نظریه ی نظم عبدالقاهر جرجانی(زبان شناس و ادیب ایرانی قرن پنجم هجری) اشاره کرد. پژوهش حاضر با بررسی نظریه ی ژاک برک در سوره ی احقاف، به تکمیل آن با نظریه ی جرجانی پرداخته است تا نقش آن دو را در رفع تشویش معنای ظاهری آیه ها با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی کند. از مهم ترین نتایج این پژوهش آن است که اثباتِ نظریه ی نظم ژاک برک در گرو شناخت و آگاهی پیشین از نظریه ی نظم جرجانی است، زیرا نتایجی چون عدم تضاد میان اجزای آیات و تناسبِ ابتدا و انتهای جمله ها در این سوره که از نظریه ی نظم جرجانی به اثبات رسیده، توانسته است به فهمِ ارتباط و پیوندِ معنای آیه ها نسبت به یکدیگر(نظم ژاک برک) کمک کند و هدف مشترک آن‌ها را آشکار سازد؛ و به بیانی دیگر، نظم ژاک برک در دریافت معنای صحیح از این سوره، مکمل نظم جرجانی است.

صفحه 1 از 3    
اولین
قبلی
1
 

دو فصلنامه پژوهش های قرآنی در ادبیات دانشگاه لرستان Journal of Koranic Studies in Literature
Persian site map - English site map - Created in 0.07 seconds with 44 queries by YEKTAWEB 4657